Taal- en leesplezier
Marieke ten Berge maakte in 2021 het bijzonder mooie boek Noord, over dieren die leven rond de poolcirkel. Nu is daar Polder, waarin dieren voorkomen die bij ons ‘om de hoek’ wonen. Ik werd weer verliefd op de kunstwerken van Marieke ten Berge, maar ook op de dieren die zij uitkoos om te portretteren. Want veel ervan heb ik vaak gezien tijdens wandelingen in ons mooie land.
Doorgaan met lezen “Polder – Marieke ten Berge & Eva Moraal”Kiran Millwood Hargrave & Tom de Freston, vertaling Maria Postema
Dit boek is overweldigend. Het is een unieke leeservaring en nadat ik het las, bleef het nog een tijd in mijn hoofd rondspoken. Dit boek won in Engeland de Waterstone Children’s Gift of the Year.
Doorgaan met lezen “Julia en de haai – Kiran Millwood Hargrave”
Het finaledeel van de Gorgel-trilogie! Jochem Myjer vertelde in de Grote Vriendelijke Podcast dat hij in dit laatste deel nog eens flink wilde uitpakken: hij haalde alle Gorgels uit de wereld naar ‘zijn’ eiland om zich op te maken voor hun grootste uitdaging ooit!
Doorgaan met lezen “De Gorgels en de laatste kans – Jochem Myjer”Over heilige koeien, ruimteapen en de roep van de kakapo
Joukje Akveld & Djenné Fila
Ik houd van dit soort groot formaat boeken. Je kunt er niet omheen, ze pakken zo lekker vast en je kunt ze neerzetten als kunstwerk in de kamer. En wat een kunstwerk is dit weer!
Met paginagrote illustraties van Djenné Fila, de illustrator die mij elke keer verrast (ik verzamelde tot nu toe al haar boeken). Maar natuurlijk ook met de immer enthousiaste schrijversstem van Joukje Akveld, die we kennen van Wij waren hier eerst (“een vlijmscherp boek over een ingewikkelde waarheid: zo leven wilde dieren echt.”)
Doorgaan met lezen “Een kleine geschiedenis van de mens door dierenogen”
Het is weer herfst! Dus tijd voor kastanjes, regenlaarzen, in de plassen stampen, spinnen, pompoenen en… paddenstoelen!
In de onderbouw van de basisschool is het vaak vanzelfsprekend: over de seizoenen wordt vaak een hoek ingericht. Daar staan boeken, foto’s, knutsels en materialen uit de natuur. Met kleuters kastanjes, beukennootjes, paddenstoelen en eikels zoeken is hartstikke leuk, en daarna worden de vondsten uitgestald op de aandachtstafel.
Maar ook voor de bovenbouw is er genoeg te beleven in de veranderende seizoenen. Je kunt dieper op de onderwerpen ingaan. Waarom vallen de blaadjes van de bomen? Wat gebeurt er met al het blad? Wat gebeurt er onder de grond? Waarom zijn er in de herfst specifiek zoveel paddenstoelen te zien?
Doorgaan met lezen “Zwammenboek – Katie Scott & Ester Gaya”
Ik zag op het nieuws een item over een mevrouw die niet meer in de dierentuin in Antwerpen mocht komen omdat ze steeds voor het glas zat bij de chimpansees: ze kwam specifiek voor één aap. Ze waren verliefd, zei de vrouw. Ze bezocht het dier zo vaak dat er een ongezonde relatie tussen de twee ontstond. “Dat beest houdt van mij en ik van hem. Waarom nemen ze mij dat af?” Volgens de vrouw is de liefde wederzijds. “Hij komt me altijd opzoeken als hij me ziet. Hij zwaait met zijn armen en geeft kusjes aan het raam”, zo vertelt zij aan de televisie.
De dierentuin wil dat de vrouw het contact verbreekt, omdat de chimpansee daardoor uitsluiting riskeert van zijn soortgenoten. “Anders wordt hij een buitenbeentje in de groep. Dieren moeten zo veel mogelijk hun eigen gedrag kunnen bepalen. Je wilt dat de chimpansee een relatie opbouwt met zijn eigen groep. Als daar iets tussenkomt, ontstaan er conflicten en ruzies binnen de groep. Dat moeten we zien te vermijden”, zegt de dierentuin.
In Ik voel ik voel wat jij niet ziet leren we meer over het gedrag van dieren. Gedrag waar we graag menselijke namen aan geven, zoals verliefdheid, enthousiasme of jaloezie. Antropomorfiseren heet dat met een moeilijk woord.
Doorgaan met lezen “Ik voel ik voel wat jij niet ziet – Lotte Stegeman & Mark Janssen”Vertaald door Imme Dros (luxe editie, Leopold)
Mary Lennox is een buitengewoon onaangenaam personage, verwend tot op het bot en totaal ongeïnteresseerd in de wereld om haar heen. Niet verwonderlijk als je ouders niet naar je omkijken en het de gewoonte is als rijk meisje om haar personeel bevelen te geven. We volgen Mary van haar oude woonplaats in India naar haar nieuwe voogd in Yorkshire; omdat haar ouders geen tijd meer hebben om voor haar te zorgen gaat ze wonen op een prachtig landgoed in een enorm huis. Maar ervan genieten kan ze er niet. Ze is een schriel, bleek kind zonder vlees op de botten en niets lijkt indruk op haar te maken.
Doorgaan met lezen “De geheime tuin – Frances Hodgson Burnett”
Een mysterieuze tekening op de voorkant het boek trekt je aandacht. Wat is het eigenlijk? Zijn het abstracte katten, die ook in de titel staan? Of is het een soort gezichtsbedrog? Deze sensatie van verder kijken dan je neus lang is en accepteren dat je niet alles in de wereld kunt begrijpen, is direct ook het thema van deze bijzondere verhalenbundel.
Doorgaan met lezen “De jongen die graag katten tekende – Michael de Cock, illustraties door Fatinha Ramos”
April is de maand van de filosofie. Sinds 2019 verschijnt er dan ook een kinderboek passend bij het thema van dat jaar. Het thema van dit jaar is ‘de natuur was hier’ en de keuze voor Bibi Dumon Tak is dan een logische: zij schrijft zulke prachtige boeken over dieren en natuur. Zelf zegt Dumon Tak in de Grote vriendelijke update (een extra uitzending van de GVP) dat ze eigenlijk niet zoveel met filosofie heeft. Toch kwam dit verhaal over een eik te midden van een snelweg direct bij haar op toen ze haar vroegen om een filosofisch kinderboek te schrijven. En het past prachtig bij elkaar: Dumon Tak, die zo scherp de natuur observeert en er met humor en verwondering naar laat kijken, neemt ons mee in het perspectief van een enorme boom, die stilstand prefereert boven beweging, ook omdat hij nou eenmaal niet anders kan.
Het is een schitterend verhaal geworden. Na de eerste pagina’s dacht ik: wat valt hier nu te halen? Ja, een boom vertelt dat hij tussen twee snelwegen staat en af en toe praat met een gaai die op zijn takken komt zitten. Maar dan begint de eik zijn levensverhaal te vertellen. De omgeving waar hij eerst in stond, de veranderende wereld, oorlogen, al zijn familieleden die omgekapt werden en hij/zij (een boom heeft geen geslacht) die alleen over blijft.
De gesprekken met de gaai zijn interessant en prikkelend. Ze dagen elkaar uit. De gaai noemt de boom ‘eikel’ wat natuurlijk heel grappig is en waar de eik heel rustig op reageert. Grappig en poëtisch zijn ook de berichten van het WWW, het wortelwijdeweb, ook wel het wortelkoor, die alle bomen met elkaar verbindt. Van het boek Wonderbos (Jan Paul Schutten) leerde ik dat deze verbindingen er echt zijn: bomen ‘praten’ met elkaar, geven boodschappen door en helpen elkaar als er bijvoorbeeld droogte is of beschadigingen in de wortels.
Het wortelkoor beschouwt ook de grote eik en alle veranderingen die hem/haar zijn overkomen. De eik mocht blijven staan toen de A58 gebouwd werd, maar door het asfalt kreeg de boom te weinig regenwater. Deskundigen legden een slim bewateringssysteem aan. Later werd ook de grond rondom de boom voorzien van extra voeding. Alles om de boom te redden. Want bijzonder dat is ‘ie natuurlijk. Hij won zelfs twee keer een prijs. Mensen zijn van de boom gaan houden. Maar nu de weg verbreed moet worden, staat de eik toch op de nominatie om gekapt te worden. En dat maakt je verdrietig aan het eind van het boek, waarin je mee bent gaan leven met de eik: dit mag toch niet, zomaar een levende boom weghalen omdat wij mensen ruimte nodig hebben. Toch gebeurt het, elke dag.
Je kunt met kinderen fantastisch in gesprek gaan naar aanleiding van dit verhaal. Het zal ze raken en ze kunnen zich vast inleven in meer of mindere mate met de boom of de gaai. De eik, die van stilstand houdt en de waarde inziet van rust, de tijd nemen, geen haast. De gaai die onrustig is, altijd vliegt, hupst en op zoek is naar eten. Zij hebben elkaar nodig, de gaai eet de eikenrupsen op, de kevers die tussen het schors komen zitten.
‘Luister, Van Verenstein, ik probeer je duidelijk te maken dat ik je begrijp. Maar dat jouw leven anders is dan het mijne.’
‘Wat bedoel je met: wij beleven alles zoals het werkelijk is. Alsof ik niet in de werkelijkheid leef. Ik leef toch ook echt en niet in een sprookje?’
‘Wat ik daarmee bedoel is dat wij bomen álles echt beleven.’
‘Geef maar een voorbeeld, want ik begrijp je niet.’
‘Nou, als het hagelt, vlieg jij weg om te schuilen, zodat je de hagel niet voelt.’
‘Nou en?’
‘Wij bomen voelen die keiharde ijskogels tegen onze bast, tegen ons blad, dat bruin wordt na een flinke bui. We kunnen nergens voor weglopen, snap je? Wij bomen beléven de hagel.’
De gedachte dat alle levende wezens met elkaar communiceren is een geweldige: wij kunnen het dan wel niet verstaan, maar het is niet ondenkbaar dat bomen, bloemen, vogels, vlinders en ga zo maar door contact met elkaar hebben. Wat een prachtig startpunt voor een filosofisch gesprek.
Tot slot nog een quote van het wortelkoor over tijd, om over na te denken:
‘Wat stilstaat
duurt lang
wat voortraast
kort.
Hoe langzamer het gaat
hoe ouder iets wordt.’
De wonderschone illustraties van Marije Tolman passen prachtig bij het verhaal. Sinds Vosje ben ik fan van haar stijl en hier past het ook heel mooi bij: de foto’s van de boom, de getekende vogels.
Ik ontving van Querido een recensie-exemplaar van dit boek. Haal hem tijdens de maand van de filosofie bij je lokale boekhandel. Ik hoop dat er mooie gesprekken over gevoerd gaan worden. En: de eik moet blijven! Hopelijk lezen ze bij Rijkswaterstaat ook dit boek en komen ze tot inkeer.
Meer info over de Maand van de filosofie: https://www.maandvandefilosofie.nl/kinderboek
Wat een enorm fijn debuut van bioloog en kinderboekenmaker Kim Veenman! Een prachtig vormgegeven groot formaat boek waarin de lezer rechtstreeks aangesproken wordt: “Hoe zou het zijn om te vliegen?”
Kim neemt ons mee als verteller met allerlei dieren die allemaal op verschillende manieren vliegen. De platen zien er prachtig uit! Vooral het perspectief verrast steeds: je ervaart echt hoe het is om van bovenaf dingen te bekijken. De koolmees ziet de koe op zijn rug, de ganzen zien een huis als een poppenhuisje.
De grootste verrassing zijn de onverwachte dieren die ook blijken te kunnen vliegen: eekhoorns en slangen! Dat maakt nieuwsgierig naar meer, en daarin voorziet het boek ook: achterin vertelt Kim meer over de dieren, op een hele leuke en begrijpelijke manier.
De vertelstijl vind ik het leukste van dit boek: je voelt echt dat de schrijver ons meeneemt in wat ze allemaal weet.
“Ik vergeet mezelf helemaal voor te stellen. Ik ben Kim, de bedenker en maker van dit boek. Ik schreef en tekende alles. En terwijl ik dat deed, ontdekte ik zoveel leuke, gave en spannende weetjes over alle vliegende dieren, dat ze niet allemaal op de bladzijden pasten. Jammer! Maar ik ga ze tóch aan je vertellen, hier achter in het boek.”
Een aanrader voor alle natuurliefhebbers en hun ouders en leerkrachten: om steeds weer opnieuw te lezen en vervolgens met nog meer verwondering naar dieren te kijken. Ik hoop dat er meer van dit soort mooie boeken zullen verschijnen gemaakt door Kim, want ze bieden ouders en leerkrachten veel inspiratie om met hun kinderen van de natuur te genieten!
Wijsmettaal 