Maand: april 2020

Zelf lezen

Versteend van angst

Maaike de Vries

Deze recensie verscheen in de Boekenkrant van april 2020 en op hun website https://www.boekenkrant.com/recensie-ons-kasteel-aan-zee/

Petra woont met haar oudere zus Magda en haar ouders in hun ‘kasteel aan zee’: het huis bij de vuurtoren met de vier kenmerkende grote stenen. Petra houdt van het wonen aan de kust van Engeland: ze is gehecht aan de constante harde wind, het rollen van de golven en het weidse uitzicht. Maar op een dag komt er een einde aan hun zorgeloze leventje. De Tweede Wereldoorlog dringt ook hun gezin binnen. Vanaf dat moment is alles anders.

“We waren altijd zo’n hecht gezin geweest, we hadden elkaar altijd vertrouwd, maar nu hadden zich geheimen in de ruimten tussen ons gewurmd. En nu werden die geheimen koud en hard, als water dat bevriest in het gebarsten oppervlak van een steen, en begonnen ze ons uit elkaar te wrikken.”

Petra kijkt met andere ogen naar de mensen om haar heen. “Soms doen goede mensen slechte dingen” zegt een politieman tegen haar. Als lezer word je voortdurend op het verkeerde been gezet. Is haar moeder, Mutti, inderdaad op de hand van de Duitsers? Wie stak de brand aan in het dorpshuis en saboteerde de telefoonlijn? Waarom gaat Magda ‘s avonds vaak alleen weg? Wat heeft de zoon van de rechter ermee te maken? En wie is die geheimzinnige man in een afgelegen huisje die ze Spokige Joe noemen?

Tijdens een reddingsactie met duizenden bootjes in Duinkerken (gebaseerd op waargebeurde feiten, 1940) gebeurt er iets verschrikkelijks. De emoties lijken voor een kind eigenlijk te groot. Maar Petra is nieuwsgierig en niet bang: “‘Maar dat is wel een loodzwaar geheim om in je eentje mee rond te lopen, Petra.’ ‘Ja, zei ik. ‘Maar daar ben ik sterk genoeg voor.’”

Het beeld ‘versteend van angst’ komt steeds weer terug in het boek. Petra voelt zich thuis tussen de vier stenen voor hun huis: ze herinneren haar aan een verhaal dat haar vader altijd vertelde over vier zussen die wachtten op de thuiskomst van hun ouders. Ze kwamen thuis, maar als offer werden ze versteend. Ook Petra moet offers brengen en raakt aan het eind van het boek op een bepaalde manier versteend.

Hoofdpersoon Petra sluit je in je hart, zo’n dapper en sterk meisje is het. Het laat je de Tweede Wereldoorlog weer door hele andere ogen bekijken. Het is voor kinderen best lastig om alles in dit boek goed te begrijpen. Dat komt vooral omdat er veel vanuit wordt gegaan dat de lezer weet wat de dilemma’s waren in de oorlog, wat de impact is van segregatie en welke belangen er allemaal speelden. Maar ook als je dit niet allemaal snapt, leest dit boek als een spannend avontuur, waarvan je de ernst niet ontgaat: dit gaat over echte, grote dingen.

****

Ons kasteel aan zee

Lucy Strange

Uitgeverij Gottmer

€16,99

Voorleesboeken, Zelf lezen

Vis in een boom – Lynda Mullaly Hunt

Maaike de Vries

Ally zit in groep 8 en ze voelt zich anders. Ze hoort er niet bij, wordt gepest door de twee populairste meisjes in de klas en heeft een groot geheim: ze kan niet lezen. Ze probeert het op allerlei manieren te verbergen, maar op school ontkomt ze er niet aan. Ze koopt voor haar juf die met zwangerschapsverlof gaat per ongeluk een condoleancekaart, want ze kon niet lezen wat erop stond. Haar juf neemt het haar niet in dank af.

Maar dan komt meester Daniël. Dat blijkt de redding voor Ally. Meester Daniël heeft oog voor haar, hij ziet haar écht. Hij ontrafelt haar geheim en laat haar onderzoeken. Ze heeft dyslexie. Haar meester vertelt in de klas dat grote denkers en geniën ook vaak dyslectisch waren. Ally’s zelfvertrouwen groeit. Ze leert schaken en stapje voor stapje ook lezen. Haar meester benadrukt dat Ally heel creatief is en veel andere talenten heeft. En als bonus krijgt Ally ook twee vrienden in de klas: Albert (vernoemd naar Einstein natuurlijk) en Keisha. De pesterijen stoppen zodra Ally wordt gekozen tot klassenvertegenwoordiger.

Vis in een boom is een heerlijk boek. De schrijfstijl is heel direct en ontroert. De schrijfster gebruikt mooie vergelijkingen, zoals:

“Lezen is voor mij: proberen iets begrijpelijks te maken van een blik alfabetsoep waarvan de inhoud op mijn bord is gedumpt.”

“Ik wou dat ze begreep in wat voor wereld ik leef. Maar hoe moet ik dat uitleggen. Het zou hetzelfde zijn als een walvis uitleggen hoe het is om in een bos te leven.”

Het boek staat bol van dit soort vergelijking en metaforen. Ik vind het wel typisch voor een Amerikaanse schrijver: het ligt er dik bovenop, maar het is prachtig. De boodschap mag ook duidelijk zijn in de boek, het is belangrijk dat veel kinderen dit lezen en ervan leren. Niet voor niks ontving het boek wereldwijd meer dan dertig bekroningen waaronder Amazon Best Kids’ Book ages 9-12.

Ik raad het boek ook aan alle leerkrachten aan. Meester Daniël staat voor de docent die het kind ziet en die oprechte belangstelling heeft en vertrouwen in de ontwikkeling van ieder kind. Hij geeft leuke creatieve opdrachten zoals de gesloten dozen-opdracht: in een groepje laat hij de kinderen discussiëren over wat er in de doos zit zonder dat ze het kunnen zien. Hij laat de kinderen bovendien veel verhalen schrijven en reageert daar ook op. Dat is mij uit het hart gegrepen, want ik vind werken met echte teksten van kinderen in de klas ook heel belangrijk.

Kortom: wat een bijzonder boek. Tot slot een mooi beeld uit het boek: meester Daniël scheurde een papier met het woord ‘onmogelijk’ doormidden waardoor on- verdween. Zie foto.

Zelf lezen

Avonturenverhalen voor kinderen

Maaike de Vries

Wat hebben deze drie boeken met elkaar te maken? Nou, ten eerste inspireren ze mij stuk voor stuk om zelf avonturenverhalen te schrijven. Ze zijn alledrie weergaloos goed geschreven. En ze spelen zich af in een onbekende, rauwe, grotemensenwereld waar kinderen eigenlijk helemaal niet ‘horen’. En dat conflict is natuurlijk geweldig.

Veel kinderen dromen er vast van om eens op expeditie te gaan, avonturen te beleven. In De ontdekkingsreiziger van Katherine Rundell gebeurt het door een noodlottig ongeluk. Vier kinderen overleven een vliegtuigcrash en komen terecht in de Amazone. Ze moeten zien te overleven en dat is behoorlijk lastig! Ze komen een man tegen die niet erg vriendelijk is. Maar hij helpt de kinderen uiteindelijk toch. Waarmee, dat verklap ik natuurlijk niet.

Ik wil graag meer boeken van Rundell lezen, want ze schrijft zó goed! Gelukkig kan ik nog beginnen aan Feo en de wolven en verschijnt binnenkort haar nieuwste boek Sophie op de daken. De illustraties in De ontdekkingsreiziger (van Hannah Horn) zijn trouwens ook prachtig: elk nieuw hoofdstuk wordt ‘omlijst’ met mooie bijpassende tekeningen.

In Overleven in de wildernis moet de jongen Brian die ook is neergestort met een vliegtuig, het in zijn eentje weten te redden. Je leest het ademloos: kan hij vuur maken, hoe komt hij aan eten? Mijn zoon zei na afloop dat hij echt veel geleerd had van het boek. We hebben er samen van genoten!

In Het mysterieuze horloge van Walker & Dawn gaan vier kinderen op reis om een kapot horloge terug te brengen naar een postorderbedrijf. Het speelt zich af in het Amerika van 100 jaar geleden, een heel andere tijd kan ik je vertellen.

Wil jij ook even verdwijnen in een andere wereld? Lees deze boeken!

Voorleesboeken, Zelf lezen

Ik zal je bewaren – Jeska Verstegen

Maaike de Vries

Dit boek stond al op mijn lijstje om te lezen en toevallig was Jeska Verstegen hoofdgast in de Grote Vriendelijke Podcast van deze maand. Het was een mooi interview om naar te luisteren, intiem en openhartig. Ik ontving van Querido het ebook.

Het is een zeer persoonlijk kinderboek: het gaat over de schrijfster en haar familie en ze gebruikt haar eigen naam voor de hoofdpersoon. Jeska Verstegen schreef eerder onder andere de boeken over Keteltje en maakte vele illustraties in kinderboeken. Maar nooit eerder schreef ze echt iets over ‘zichzelf’. Jaap Friso vroeg in de GVP: “is dit een Annet Schaap-je?” De vraag die ik zou willen stellen: betekent dit boek de grote doorbraak voor Jeska Verstegen? Wat mij betreft: JA! Ik durf zelfs voorzichtig de voorspelling te doen dat dit boek dit jaar weleens de Gouden Griffel zou kunnen gaan winnen. Ik vind het zo’n mooi, intiem verhaal en zo wonderschoon geschreven. Dit soort unieke boeken verschijnt echt niet vaak. Maar ja, dat vind ik en ik zit niet in de jury hè 😄.

Jeska (of Jesje) is 11 jaar en ze is een stil, bescheiden meisje met een rijke fantasie. Ze tovert moeiteloos een andere wereld voor haar ogen, zoals het eiland dat ze samen met haar vriendin Lienke maakt. Ze droomt regelmatig weg, heeft gesprekjes met kater Moos en ‘praat’ met het kleine poppetje Bessie Blauw (al vindt ze dat ze daar eigenlijk te groot voor is). Kleine gebeurtenissen volgen elkaar op en zijn zo mooi in hun kleinheid: haar klasgenootje die blauw ziet en iedereen die denkt dat ze ziek is (maar het komt door het afgeven van een blauwe deken), het strijden voor het behoud van een boom, een nieuwe jas en schoenen kopen, een struik die is omgevallen in een storm.

Maar de belangrijkste gebeurtenissen staan er tussendoor: de zoektocht van Jesje naar haar identiteit. Als haar ‘bomma’ (haar oma) haar op een dag ‘Hesje’ noemt wordt ze nieuwsgierig: wie is die Hesje? Haar moeder vertelt niks en haar oma is in de war. Jesje gaat op onderzoek uit. Ze doet een ontdekking over zichzelf en haar familie. Daar zeg ik nu natuurlijk niks over, dat moet je zelf gaan lezen.

Het grote thema van het boek is zwijgen. Haar moeder is zo beschermend, zo voorzichtig: alles doet ze om niet op te vallen. En Jeska weet niet beter. Ze volgt haar moeder, ze blijft op de achtergrond. Maar ergens sluimert het gevoel: het is niet goed, je moet dingen vertellen, het moet eruit. Maar juist omdat het een kinderboek is, is het zo mooi dat dit gevoel onbestemd blijft: het is echt de naïeve kinderstem die spreekt, die niet beter weet.

Jeska Verstegen is ook een kunstenaar en dat merk je in haar taal:

“De teleurstelling…ligt als een reusachtige berg zand tussen ons in.”

“Af en toe komen er enge, echte dingen in mijn hoofd. (…) Het zijn dikke olifanten die ik niet van hun plaats geduwd krijg.”

Kortom: lees dit boek. Ik ben heel benieuwd wat jij ervan vindt!

Prentenboeken, Zelf lezen

De gemene moord op Muggemietje – Ted van Lieshout

Maaike de Vries

Een knalgeel boek met een grote mug op de voorkant ligt mij toe te lachen: lees mij! Ik kan niet wachten. Maar als ik begin, vind ik het boek direct minder sympathiek: het boek is een moordenaar! Het vermoordde een onschuldige mug die uit zat uit te rusten op een bladzijde. Het boek sloeg dicht en de mug was plat. Er bleef alleen een bloedvlek over. De letters in het boek zijn woedend: het boek heeft hen in een kwaad daglicht gesteld: niemand wil hen nu nog lezen, het boek eindigt op een plank, niemand slaat het boek nog open. Maar dan verzinnen de letters een list… en ontdekken dat het boek misschien toch onschuldig is…

Wat een geweldige leesbeleving dit nieuwe boek van Ted van Lieshout, die met Ze gaan er met mijn neus vandoor al bewees dat hij een nieuwe betekenis geeft aan ‘het boek’. Bijzonder hoe hij speelt met letters, met bladzijden en met beschadigingen die gemaakt zijn door een schaar, een schroevendraaier… Echt heel tof. Ik weet zeker dat kinderen ook zullen schaterlachen om het ‘verhaal’ dat zich leent om te praten over de vraag: wat is schuld? Hoe weet je of iemand iets heeft gedaan? Hoe kom je aan bewijzen? En: leeft een boek eigenlijk? Hoe weet je dat (zeker)?

Te gek, deze knalgele nieuwkomer van Ted van Lieshout.

Ik ontving een recensie-exemplaar van Leopold Kinderboeken. Meer info op www.kinderboeken.nl/boek/de-gemene-moord-op-muggemietje/

Voorleesboeken, Zelf lezen

Wij blijven bij elkaar – Martine Letterie

Maaike de Vries

Van uitgeverij Leopold ontving ik een recensie-exemplaar van Wij blijven bij elkaar, het nieuwste boek van Martine Letterie. Zij is een aantal weken geleden (begin maart 2020) nog bij ons op de pabo (NHL Stenden Groningen) geweest om te vertellen over het boek Groeten van Leo en dat heeft veel indruk op mij en de studenten gemaakt. Daarom was ik erg nieuwsgierig naar dit nieuwe boek van Martine Letterie, waarin ze de geschiedenis van de familie Birnbaum ‘van binnenuit’ beschrijft.

Van binnenuit betekent dat Letterie de verhalen van de zes kinderen, die allemaal nog leven en wonen in Israël, heeft opgeschreven nadat ze hen allemaal heeft bezocht (de oudste dochter is inmiddels 90 jaar). Dat maakt dit boek indrukwekkend. De familie Birnbaum is een opvallende Joodse familie: ze ontfermden zich in alle kampen waarin ze hebben gezeten (o.a. Westerbork en Bergen-Belsen) over de weeskinderen en ze slaagden er tot na de bevrijding in ‘bij elkaar te blijven’.

Dit is de kracht van het boek: de drang en wil van de familie om bij elkaar te blijven, elkaar vast te houden en nooit de hoop te verliezen dat ze ooit samen in het beloofde land zullen komen. Ondanks dat er vreselijke dingen gebeuren die we van de vele boeken die verschenen over de Tweede Wereldoorlog maar al te goed kennen, spreekt er hoop en vertrouwen uit het boek. Ik vind dat erg knap gedaan van Letterie, die in haar nawoord zegt nooit eerder over de kampen te hebben geschreven in haar kinderboeken omdat het zo vreselijk was.

Het was vreselijk, vooral in Bergen-Belsen, waar de lijken naast de barakken werden opgestapeld waar de kinderen sliepen. De honger, de ziektes, de angst en de onzekerheid: Letterie brengt het zo onder woorden dat je het gelooft, maar er niet teveel van schrikt. Voor kinderen vanaf ongeveer 11 jaar is het goed te volgen en zelfs spannend, ook al weet je al dat het (gelukkig) goed (voor de familie Birnbaum althans) afloopt.

Een aantal passages wil ik nog even noemen: opvallend was namelijk dat Anne Frank in Bergen-Belsen ook even voorbij kwam. En de scène waarin Sonni (de oudste dochter) voor het eerst menstrueerde bij aankomst in het concentratiekamp was hartverscheurend.

Ik ben erg onder de indruk van dit boek. Ik vind het knap hoe Letterie er keer op keer in slaagt de Tweede Wereldoorlog vanuit andere perspectieven te beschrijven voor kinderen. Dat doet ze vanuit betrokkenheid en veel respect: net zoals in het boek over Leo (Groeten van Leo), Eddy (Eenzaam in de oorlog), Fien (Bommen op ons huis), Fietje (Verboden te vliegen) en zo kan ik nog wel even doorgaan. De boeken van Letterie zijn ‘verplichte kost’ voor iedere ouder, leerkracht en pabostudent die kinderen meer willen vertellen over de Tweede Wereldoorlog, die nooit vergeten mag worden.

https://www.kinderboeken.nl/boek/wij-blijven-bij-elkaar/