Tag: identiteit

Zelf lezen

Het kleine heelal – Annejan Mieras

Maaike de Vries

Wat kan ik toch genieten van schrijvers die hun verhaal zó construeren dat alles klopt. Ondanks dat het misschien een verhaal is dat je een beetje triest maakt, word je ook blij van elke zin die je leest.

Annejan Mieras kende ik van haar vorige boek Homme en het noodgeval, dat indruk maakte omdat ze er op een bijzondere manier gedichten van Wslawa Szymborska in verwerkte. Ook in dat boek dansten de mooie zinnen over de bladzijden.

Bij Annejan Mieras doen de details ertoe, ze vertellen een eigen verhaal. Zoals in haar nieuwste boek Het kleine heelal een bedompte caravan, een ‘beter-doen-schrift’ en een gestolen rol Fruittella. Voor Raaf is het allemaal bittere ernst. Want van het ene op het andere moment woont ze niet meer in haar eigen huis, maar op een verlaten camping waar niemand is behalve de beheerder en zijn zoon. Haar moeder is veel weg, en als ze er is vertelt ze weinig tot niets over waarom en hoe lang, maar vooral vertelt ze niets over waar haar vader is. Die heeft ‘oponthoud’, en wat dat betekent daar mag Raaf naar gissen.

Het maakt haar moedeloos, rusteloos, hol van binnen, ze weet niet wat ze moet. Tot overmaat van ramp is ze ook nog een week geschorst van school omdat ze iets onhandigs deed in de klas. En zo is ze hele dagen alleen, in die caravan op een verlaten camping.

Wat het met een kind doet als het niets weet, maar wel van alles vermoedt, daarover gaat dit boek. De spanning wordt waanzinnig goed opgebouwd, want wat er nu aan de hand is met haar vader, daar krijg je pas op het einde antwoord op.

Raaf is een enorm intrigerend meisje dat je echt leert kennen. Ze worstelt zich door de dagen, weet zich geen houding te geven als ze de jongen van de campingwinkel ontmoet. Ze doet lomp, maar achtervolgt hem wel naar zijn geheime plek in het bos waar hij naar het heelal kijkt. Het heelal heeft heel veel dubbele betekenissen in het boek, dat is zo mooi gedaan.

“Missen is steeds weer afscheid nemen. Steeds weer verdwalen in je hoofd. Ik wist niet dat ik zó ver kon denken. (…) Missen is een soort heelal van binnen.”

En Annejan Mieras verwerkt ook in dit boek weer andere literatuur, het prachtige boek Het mysterie van niks en oneindig veel snot van Jan Paul Schutten. Mieras, die ook nog juf is, is duidelijk een echte leesbevorderaar en liefhebber van (jeugd)literatuur. Lang leve lezen!

Meer horen over de schrijver en dit boek? Luister de Grote Vriendelijke Podcast waarin ze te gast is!

Zelf lezen, Young adult

Duizend & ik – Yorick Goldewijk

Maaike de Vries

Nadat Yorick Goldewijk de Gouden Griffel in 2022 won met Films die nergens draaien keken we natuurlijk allemaal reikhalzend uit naar zijn volgende boek. Films die nergens draaien is zo’n sterk, ontroerend en onvergetelijk verhaal dat we veel meer van deze schrijver willen lezen!

En toen was daar in maart 2023 Duizend & ik. Als ik de eerste recensies moest geloven een heel ander boek dan het vorige, maar tegelijk ook niet. Recensenten hadden moeite om het verhaal te beschrijven, het was zo ongrijpbaar. En toen moest ik het nog lezen…

En ja, inderdaad: het is echt heel moeilijk om het boek te beschrijven. Hoofdpersoon Acht is een intrigerend meisje dat leeft in een wereld waarin wie ze is er niet toe doet. Iedereen lijkt op elkaar. Als je je nek uitsteekt loopt het niet goed met je af. Toch kan Acht het niet laten: ze wil ontsnappen aan die wereld. Ze neemt een levensgroot risico, maar het alternatief – dat alles bij het oude blijft – is nog angstaanjagender.

“Ik ben doodsbang voor mezelf, doodsbang dat het nooit meer goed komt met me.”

En dan ontvouwt zich een bizar en ongrijpbaar avontuur. Daar wil ik inderdaad echt niks over zeggen, want dat verpest jouw leeservaring en die gun ik je zo enorm!

Yorick Goldewijk schrijft weer heel sterk. Ook al is het een bizar verhaal waarbij je heel veel vragen hebt, hij neemt je steeds weer mee in begrijpelijke taal. Hij herhaalt bijvoorbeeld regelmatig een gebeurtenis door de ik-persoon het te laten herbeleven en uit te laten leggen wat er precies gebeurde. Daardoor raak je nooit de draad van het verhaal kwijt.

Kortom: dit boek voor 13+ wil je niet missen. Als je genoten hebt van bijvoorbeeld Quotum, Semper sol, Offline en Autumnville, dan is dit boek echt iets voor jou!!

Zelf lezen

Dát bedoel ik, zei de zalm – Joke van Leeuwen

Maaike de Vries

Als Joke van Leeuwen een nieuw boek schrijft, ben ik er als de kippen bij. Dit boek schreef ze voor de Maand van de Filosofie 2023, met als thema waardering.

Het is weer een echte Joke van Leeuwen, want filosoferen is haar op het lijf geschreven: al haar boeken hebben iets bevreemdends en daardoor ga je automatisch nadenken over het hoe, waarom en waartoe. Bij haar vorige boek Hier ben ik! bijvoorbeeld: daar bleef een meisje helemaal alleen over nadat de wereld was overstroomd. Het is zo’n absurde situatie dat je gaat denken: wat betekent het om als enige op de wereld over te blijven? Waarom zijn we bang om alleen te zijn? Wat is mens-zijn eigenlijk?

In dit boek met de gekke titel Dát bedoel ik, zei de zalm gaat het over toeval en aandacht voor elkaar. Er komen diverse ‘personages’ in voor die elkaar in een of andere situatie ontmoeten: een pluisje van een trui, een straatsteen en een regenworm bijvoorbeeld. Het is volstrekt logisch dat ze met elkaar kunnen praten. Sterker nog: dat ze emoties hebben. De straatsteen vindt het bijvoorbeeld helemaal oké dat hij daar ligt. Hij weet wel dat er andere stenen zijn die onderdeel uitmaken van een beroemde oude muur ofzo, maar: het is oké. Hij bestaat al zo lang: “Het is hoe dan ook mooi om onderdeel te zijn van iets groters”. Totdat een inktzwam van onderaf hem wat uit balans brengt. Blijkbaar zijn er toch nog wat verrassingen in het leven.

De gesprekken tussen de verschillende dieren of dingen zijn steeds een tweegesprek. Ze grijpen in elkaar als een ketting: hond praat met liniaal, liniaal met autootje, autootje met straatsteen. Ze zijn nieuwsgierig naar het ‘zijn’ van de ander: waarom ben je wat je bent en wat is jouw taak in het leven? Waardering, waarde en aandacht komt op deze manier mooi aan de orde.

Het is leuk om een hoofdstukje voor te lezen en daarna aan een kind te vragen: hoe denk jij dat het verder gaat?

Op https://naarschoolmetquerido.nl/boeken/dat-bedoel-ik-zei-de-zalm/ vind je geweldige lessuggesties voor mooie filosofische gesprekken!

Young adult

Winnen van de wereld – Mark Boode

Maaike de Vries

Yanna is op zoek. Op zoek naar zingeving, de liefde, vriendschap en vooral: naar wie zij is. Als ze in aanraking komt met een groep mensen die strijden tegen de gevolgen van klimaatverandering lijkt het wel alsof ze door de bliksem wordt getroffen. Dat is het! Daar wil ze bij horen, zich voor inzetten. Ze doet mee met een demonstratie en voelt dat ze dáár moet zijn, op dat moment.

“Voor het eerst in mijn leven doe ik iets wat zin heeft. Voor het eerst bepaal ik zelf een beetje de regels. En wie de regels van het spel bepaalt, heeft de meeste kans om te winnen.”

Het heeft grote impact op haar leven, het aansluiten bij de Green Rebels. Ze krijgt nieuwe vrienden. Haar oude vrienden begrijpen haar niet meer. Haar ouders zijn bezorgd en hebben veel vragen. Maar Yanna heeft geen tijd om te antwoorden. Actie moet er komen, en snel!

Ze bedenkt een risicovolle operatie. Ze wil een school bezetten. Want het onderwijs moet veranderen vindt ze: op school moeten jongeren leren om in opstand te komen, activisten te worden. Tijdens een les durft ze te zeggen:

“In de wereld gaat het net als in de klas. De sterkste heeft het voor het zeggen. De mensen met het meeste geld hebben de hoogste contacten en duurste advocaten. (…) Waarom leren we niet hoe we dat kunnen veranderen?”

Yanna is de held van dit verhaal. Een personage waar Jesse van Schaik (2005) zich in kan herkennen. Aan het eind van het boek introduceert Jesse zichzelf: ze voert al jaren actief actie voor het klimaat. Ze was op haar veertiende medeoprichter van Fridays For Future NL en betrokken bij heel veel acties van o.a. Greenpeace en Extinction Rebellion.

Mark Boode schreef dit boek omdat hij een van de oprichters is van Teachers for Climate. Docenten die zich hard maken voor activisme in de klas en op school. Naast de belangrijke boodschap die Boode in dit boek uitdraagt is het ook een spannende en psychologische young adult waarin Yanna een interessante ontwikkeling doormaakt. Haar onzekerheid en zoeken is heel rauw beschreven en daarom zo goed voelbaar. Ze wordt voor het eerst verliefd en het lijkt alsof de hele wereld afwisselend tegen haar is of juist dat alles geweldig is. Niks ertussen in. Precies zoals pubers dat kunnen voelen. Knap gedaan van de schrijver.

Dit boek is een aanrader voor jongeren, hun ouders en docenten in het voortgezet onderwijs. Ik ben benieuwd hoe het verder gaat…

“Is dit de manier om te winnen van de wereld?’

Ik zweet. Ik weet het niet. De wereld is geen film met goodguys en badguys, dit heeft niets te maken met winnen of verliezen. We zijn onderdeel van de wereld.

‘We moeten allemaal veranderen,’ zeg ik. ‘We moeten winnen van onszelf.”

Dit boek verscheen bij uitgeverij Lemniscaat, kijk hier voor meer informatie en lessuggesties op https://lemniscaat.nl/boeken/winnen-van-de-wereld

Op 9 maart werd het boek gepresenteerd in Pakhuis De Zwijger. Via deze link is het terug te kijken.

Lees hier een artikel in Trouw van 11 maart over het boek:

Waarom activisme ook in de klas belangrijk is. ‘Daarmee geven jongeren hun eigen.pdfDownload
Informatief

Het geweldige Grote Mensen boek – Julie de Graaf & Wendy Panders

Maaike de Vries

“Wist je dat er voor Grote Mensen allerlei boeken bestaan over hoe ze met jou, een kind, moeten omgaan? Echt waar! (…) En ondertussen moet jij zelf maar uitzoeken jij met Grote Mensen moet omgaan. Nou, mooi niet: dit boek is voor jou!”

Een beetje beschaamd sla ik de bladzijde om. Dit boek is helemaal niet voor mij. Dat is me al op de eerste pagina verteld: dit boek is niet voor Grote Mensen. Toch wil ik graag weten wat er dan te vertellen is over ons, die zogenaamde Grote Mens. Van kinderen weet ik veel: ik heb drie pedagogische opleidingen gedaan en zelf twee kinderen opgevoed. Maar wat weet ik over volwassenen door de ogen van kinderen? Weinig, merk ik.

Toen wij een baby kregen, las ik ‘Oei ik groei’, een boek over de ontwikkeling van baby’s. Want mijn man en ik snapten er niks van als onze baby weer lag te huilen terwijl ze een schone luier en een vol buikje had. Wat kon er aan de hand zijn? Hadden wij iets niet goed gedaan? Een speentje? Zacht dekentje? Nog meer knuffels in het bed? Het licht uit, of juist aan? Je doet maar wat, als kersverse ouders.

Maar die kinderen dan, hebben die enig idee hoe ze met hun ouders of andere volwassenen om moeten gaan? Natuurlijk niet, ze snappen er niks van. Oké, ze zorgen voor eten in huis, een warm bedje en een televisie met afstandsbediening. Maar waarom mogen ze niet de hele dag snoep eten? Of tv kijken in bed? Waarom worden volwassenen soms zomaar opeens boos, terwijl je niks fout hebt gedaan?

Julie de Graaf vond het toch tijd worden voor een boek voor kinderen over Grote Mensen. Het werd een kloek boek van meer dan 200 bladzijden. Blijkbaar is er veel over ‘onze soort’ te vertellen.

Ik heb dus de regel overtreden dat het boek niet voor volwassenen is en ben begonnen met lezen, tegen beter weten in. En ik ben enorm geschrokken. Wat een saaie wezens zijn we! Zo serieus, zo streng! Spelen doen we niet meer, we maken ons druk om stomme dingen en houden helemaal geen rekening met wat kinderen eigenlijk willen. Laat opblijven bijvoorbeeld, en de hele dag in je pyjama blijven. Maar ook op vakantie naar een plek waar veel andere kinderen zijn, of naar een pretpark. Lekkere dingen eten, en niet dingen eten omdat ze gezond zijn (en ja, gezonde dingen kunnen heus ook lekker zijn).

De toon van het boek is heerlijk: totaal vanuit het perspectief van het kind. Met verwondering kijkt Julie de Graaf naar dingen als diëten, ontharen, alcohol, vage beroepen zoals Office manager, geld uitgeven en burn out. Het is informatief en tegelijk grappig. Want veel dingen zullen kinderen herkennen, maar nooit eerder kregen ze zoveel steun vanuit hun kant. Kinderen moeten meestal rekening houden met de volwassen in plaats van andersom.

Door dit boek kunnen kinderen zich ook wat beter verplaatsen in de Grote Mens. Want je kunt maar beter medelijden met ze hebben. Het is ook zwaar om zo groot te zijn en zoveel verantwoordelijkheid te hebben. De boodschap is dan ook: blijf zolang mogelijk weg bij de volwassenheid! Blijf je hele leven kind, blijf spelen en blijf nieuwsgierig. Ook als je zelf kinderen krijgt: behandel ze zoals je zelf behandeld wilde worden. Want Groot Mens zijn is eigenlijk helemaal niet zo leuk…

Young adult

KID – Jelmer Soes

Maaike de Vries

Wat een indrukwekkend boek! Het begint met het moment waarop Sam, de hoofdpersoon, hoort dat zijn vader niet zijn biologische vader is, een moment waarop zijn leven op zijn kop staat. Wie ben ik? Waar kom ik vandaan? Waarom vertelden mijn ouders dit niet eerder? Allemaal vragen waar Sam en zijn (half!)broer Kai antwoord op zoeken.

Jelmer Soes schreef een boek gebaseerd op zijn eigen ervaringen. Het resultaat is een ontroerend maar vooral meeslepend verhaal over identiteit, relaties, (broeder)liefde en ingewikkelde DNA-structuren en websites met stambomen. Steengoed geschreven en actueel. Een inkijkje in het leven van veel donorkinderen en hun ouders, die worstelen met regelgeving en het recht op anonimiteit. Door dit boek realiseer je je dat het niet voor iedereen vanzelfsprekend is om je biologische vader en moeder te kennen.

Prentenboeken

Juf, wat voor haar heb je? – Kamalia Talhaoui & Natascha Stenvert

Maaike de Vries

“Wanneer we het Nederlandse (jeugd)literaire veld beschouwen, dan valt op dat er weinig verscheidenheid is op het vlak van etnisch-culturele diversiteit. Het merendeel van de Nederlandse jeugdboeken stelt de beleving en ervaring van witte personages centraal, terwijl het perspectief van personages van kleur vaak afwezig is of onderbelicht blijft. De boeken tonen, met andere woorden, slechts een stukje van de werkelijkheid. Dat heeft belangrijke implicaties voor de ontwikkeling van jonge lezers, die voor hun zelf- en wereldbeeld mede afhankelijk zijn van boeken.”

Bron: Jeugdliteratuur door de lens van etnisch-culturele diversiteit. Stichting Lezen, 2020

Al een aantal jaar maak ik me op de pabo hard voor aandacht voor diversiteit en representativiteit in kinderboeken. Ik vind het enorm belangrijk dat pabo-studenten lezen, en dan vooral ook bewust zijn van wát ze lezen en wat ze meenemen naar hun stageklassen.

Als ik praat met studenten over dit onderwerp, komen ze zelf ook vaak met voorbeelden. Ze herkenden zich vroeger niet in kinderboeken, omdat er geen enkel boek was waarin de hoofdpersoon twee moeders had, zoals zij. Of waarin de hoofdpersoon geadopteerd was (en dus het enige kind van kleur in de klas), zoals hij. Of waarin de hoofdpersoon een hoofddoek draagt.

Hoofddoekjes zijn niet meer weg te denken uit onze maatschappij en dus ook niet uit het onderwijs. Moslima’s werken niet alleen op islamitische scholen. En dus is het voorstelbaar dat een kind de juf met hoofddoek vraagt: “Juf, wat voor haar heb je?” Een heerlijk nieuwsgierige en mooie vraag, die tevens de titel is van het mooie prentenboek dat Kamalia Talhaoui en Natascha Stenvert samen maakten.

In dit prentenboek maken we kennis met juf Selma, die de nieuwe juf is van een kleutergroep. Het valt de kinderen direct op dat Selma een hoofddoek draagt. In de huishoek zet Suus en Sophie ook een doek op hun hoofd. In de kring stellen ze die ene vraag die hen zo nieuwsgierig maakt: “Juf… wat voor kleur haar heb je?”

De kinderen fantaseren erop los: goud, met strikjes? Bruin, als chocola? Het haar van de juf is paginagroot getekend en de kinderen figureren erin. Elke keer zegt de juf: nee, zo ziet mijn haar er niet uit. Daan vraagt of juf misschien geen haar heeft, net als hij. De volgende dag belooft juf dat ze haar haar aan de klas laat zien, nadat de ouders zijn vertrokken. Er volgt geen uitleg waarom juf haar haar niet wil laten zien. Maar dat is een mooi onderwerp om over door te praten in de klas. Weten kinderen waarom sommige moslimvrouwen een hoofddoek dragen? Zouden ze het zelf ook willen? Mogen ze kiezen? Op deze manier kun je levensbeschouwing & godsdienst ook verwerken in deze les.

Een waardevol prentenboek dat ik zeker ga laten zien aan mijn pabo-studenten. Verschenen bij uitgeverij Leopold.

Young adult

Het gefluister achter de deur – TJ Klune

Maaike de Vries

Van het vorige boek, Het weeshuis in de azuurblauwe zee, heb ik genoten. Dus ik was nieuwsgierig naar wat Klune nog meer schrijft. Het gefluister achter de deur is een eigenaardig boek. Het zet je aan het denken, maar is tegelijk ook humoristisch. De hoofdpersoon is een overleden man! Hij, Wallace, was een egocentrische advocaat die geen vrienden had en vrekkig leefde. Hij komt na zijn dood terecht in een soort schemerleven in een theehuis met een bijzondere man: Hugo. Door Hugo verandert Wallace volkomen. In die zijn lijkt dit boek op het vorige: twee mannen die elkaar op wonderbaarlijke wijze ontmoeten.

Ik vond dit boek nog sterker dan Het weeshuis in de azuurblauwe zee. De personages zijn levensecht, terwijl er dingen gebeuren die gewoon niet echt kunnen. Het thema: wat is er na de dood? is enorm intrigerend. Ik heb er lang over gedaan om het boek uit te lezen, gewoon omdat ik op de zinnen wilde kauwen en tijd nodig had om erover na te denken. Een fijne leeservaring. Voor lezers vanaf 16 jaar geschikt: jonger dan 16 spreekt het toch nog niet aan denk ik. Klune is een bijzondere nieuwkomer in de wereld van de young adult: een fris, nieuw geluid en het zet hopelijk veel jongeren aan tot lezen!

Young adult

Kilometers zonlicht – Marike Goslinga

Maaike de Vries

Een heerlijk lezende young adult over jezelf zijn, verslaving, de wereldproblemen waar ook jongeren mee worstelen en het grote wonder dat toeval heet. Leonne en Peer ontmoeten elkaar aan het begin van hun Pieterpad-avontuur. Ze komen elkaar steeds weer tegen en het lijkt voorbestemd: wat kunnen zij van elkaar leren?

Peer en Leonne komen om en om aan het woord. Daardoor leer je hen beiden goed kennen. Dat is functioneel voor het verhaal, merk je gaandeweg. Op een gegeven moment duikt er nog een meisje op, Nicky, en ontspint zich een driehoeksrelatie. Peer doet zich steeds voor als iemand anders: waarom is dat?

Het Pieterpad kent iedereen. Toch is het leuk dat Marike Goslinga een kaartje met de route voorin het boek zette. Ver komen ze niet op de route, want het grootste deel van het verhaal speelt zich af in de stad Groningen. Voor mij als Groninger een feest der herkenning, vele plekken die ze beschreef herkende ik.

Erg sterk boek! Vanaf 12+ te lezen, goed voor brugklassers!

poëzie

Ik denk dat ik ontvoerd ben – Pim Lammers

Maaike de Vries

Wat een vrolijke en inspirerende poëziebundel! Pim Lammers, bekend van onder andere Het lammetje dat een varken is, schreef een heleboel gedichten over allerlei soorten mensen, emoties en relaties. Een inclusieve bundel dus, zoals dat tegenwoordig heet. Ik vind het vooral fijn dat ieder gedicht weer een andere ‘stem’ heeft: bijvoorbeeld een jongen die een beetje verliefd op zijn nichtje is, een oom heeft die in een rolstoel zit, een kind dat naar het naaktstrand gaat, een broer die op kamers is gaan wonen en gemist wordt…

Allemaal zo invoelbaar en tegelijk zo grappig! De tekeningen van Sarah van Dongen helpen daar ook goed bij. Op het schutblad raak ik al niet uitgekeken: zo tof hoe zij mensen en ‘relaties’ verbeeldt: een uitstekende keuze voor het thema van deze bundel.

Heerlijk om uit voor te lezen en om gesprekken over te voeren. Bijvoorbeeld over deze vragen: hoe vond jij het om nog een broertje of zusje te krijgen toen je al in de bovenbouw zat? Doen jullie thuis ook aan seksuele voorlichting? Zou je van ouders willen ruilen?

Zeer geslaagde en fijne bundel, om te koesteren! Vanaf 10 jaar.