Zelf lezen

De laatste beer – Hannah Gold

“Don’t try this at home”

⁃ Vriendschap met een ijsbeer sluiten;

⁃ Alleen door een landschap dat je niet kent dwalen;

⁃ Alleen door een landschap dwalen terwijl het minstens 10 graden onder nul is;

⁃ Alle voedselvoorraden opmaken terwijl je niet weet wanneer het weer wordt aangevuld;

⁃ Niemand vertellen dat je een ijsbeer hebt gezien;

⁃ Niet praten met je vader over wat je hebt meegemaakt;

⁃ Niet knuffelen met je vader terwijl je dat wel graag wilt;

⁃ Al het bovenstaande terwijl je de hele dag bijna helemaal alleen bent voor 6 maanden op een ijskoud eiland.


Het veelgeprezen De laatste beer is een heerlijk en leerzaam boek. Een verhaal over moed en rouw, over hoop en liefde. April is de heldin van het verhaal. Ze vertrekt met haar vader voor 6 maanden naar Bereneiland, een verlaten eiland 400 km onder Spitsbergen. Haar vader is meteoroloog en zal de hele dag werken aan het meten van de temperatuurstijging in het poolgebied.

April is een stoer en strijdbaar meisje. Ook al kijkt haar vader niet naar haar om, toch komt ze de dagen door. Alles wat hierboven staat doet ze; waarbij je als lezer voelt: don’t try this at home! Je weet dat wat April doet echt niet kan, maar toch geloof je het.

Dit boek is fantastisch in te zetten bij een project over klimaatverandering en de gevolgen daarvan voor mens en dier. Naast goede informatieve boeken, zoals Palmen op de Noordpool van Marc ter Horst, kun je ook goed met fictieve boeken werken. Lees bijvoorbeeld dit fragment voor en geef de kinderen een mooie schrijfopdracht:

“‘Het spijt me, Beer. Mensen zijn soms zo… onnadenkend. Oké, ik niet. En lang niet alle mensen. De meesten van ons willen dit niet. We weten gewoon niet wat we moeten doen aan die ijskappen en het plastic en dat dieren als jij lijden. Eerlijk gezegd is het allemaal zo groot en eng – het lijkt wel of we voor een hoge muur staan. Soms is het dan eenvoudiger om gewoon niets te doen en maar hopen dat iemand anders het oplost.’”

Geef de kinderen vervolgens de opdracht om een brief aan de ijsbeer te schrijven: vertel daarin wat jij gaat doen om de wereld een klein beetje te helpen tegen klimaatverandering.

Een waardevol boek: geschikt vanaf 9 jaar ongeveer.

Young adult

Het gefluister achter de deur – TJ Klune

Van het vorige boek, Het weeshuis in de azuurblauwe zee, heb ik genoten. Dus ik was nieuwsgierig naar wat Klune nog meer schrijft. Het gefluister achter de deur is een eigenaardig boek. Het zet je aan het denken, maar is tegelijk ook humoristisch. De hoofdpersoon is een overleden man! Hij, Wallace, was een egocentrische advocaat die geen vrienden had en vrekkig leefde. Hij komt na zijn dood terecht in een soort schemerleven in een theehuis met een bijzondere man: Hugo. Door Hugo verandert Wallace volkomen. In die zijn lijkt dit boek op het vorige: twee mannen die elkaar op wonderbaarlijke wijze ontmoeten.

Ik vond dit boek nog sterker dan Het weeshuis in de azuurblauwe zee. De personages zijn levensecht, terwijl er dingen gebeuren die gewoon niet echt kunnen. Het thema: wat is er na de dood? is enorm intrigerend. Ik heb er lang over gedaan om het boek uit te lezen, gewoon omdat ik op de zinnen wilde kauwen en tijd nodig had om erover na te denken. Een fijne leeservaring. Voor lezers vanaf 16 jaar geschikt: jonger dan 16 spreekt het toch nog niet aan denk ik. Klune is een bijzondere nieuwkomer in de wereld van de young adult: een fris, nieuw geluid en het zet hopelijk veel jongeren aan tot lezen!

Prentenboeken

Vogel is dood – Tiny Fisscher & Herma Starreveld

Lachen om de dood, mag dat? Als je dit boek leest, kun je je lachen niet inhouden. Tiny Fisscher schrijft in een droogkomische stijl over de dood van vriend vogel. De illustraties zijn enorm grappig omdat iedere vogel in het verhaal weer een eigen karakter heeft. Herma Starreveld werkte met de collagetechniek en dat resulteert in kleurrijke vogels die bestaan uit krantensnippers en andere stukjes gekleurd papier. Ze hebben allemaal een andere gezichtsuitdrukking en houding.

“Weet je zeker dat hij niet slaapt?

Vogel, wakker worden!

Hij slaapt niet!

Op je rug + poten omhoog = dood.

Echt?”


“Vogel is dood.

Wat? Gisteren leefde hij nog!

Zo zie je maar weer, het kan zomaar ineens over zijn.”

Zo verfrissend, dit boek in mijn verzameling van boeken waarin rouw en verdriet het thema is. Het is niet bedoeld als grappig boek, maar door de dialogen krijg je toch een glimlach op je gezicht. Het is namelijk heel herkenbaar. Eerst weten de vogels niet of hij wel echt dood is. Dan bediscussiëren ze met elkaar hoe ze afscheid moeten nemen. Een vogel vond de dode vogel eigenlijk helemaal niet zo aardig. Mag je dat zeggen? En andere vogel wil een liedje zingen bij zijn graf. Kan dat wel? Op een speelse manier wordt stil gestaan bij alle gebeurtenissen en rituelen rondom een afscheid. Kinderen zullen de vragen herkennen. En het is toch echt fijn dat de vogels zo grappig en ook zo onhandig zijn. Want als er iemand dood gaat, word je soms ook een beetje onhandig. Je wilt huilen maar het lukt niet. Je komt je neefjes en nichtjes tegen op de begrafenis en vindt dat eigenlijk heel gezellig. Je durft niet in de kist te kijken. Allemaal onderwerpen die nuttig zijn om te bespreken met je kind(eten).

Kortom, wat een heerlijk boek. Verschenen bij uitgeverij Gottmer.

Prentenboeken

Voor altijd dichtbij – Elvis Peeters, illustraties Yule Hermans

Hoe ziet het verlies van iemand van wie je hield eruit? Kun je dat tekenen, in beelden vangen? Elvis Peeters en Yule Hermans kunnen het. Ze maakten samen een schitterend prentenboek over het rouwproces na de dood van een vrouw, een moeder.

Ze kozen voor een prachtig beeld dat tot de verbeelding spreekt: alles in de omgeving van hen die rouwen wordt van glas. Yule, haar broer en haar vader. Eerst was mama ook van glas, maar langzaam wordt zij onzichtbaar. Dan verandert alles in huis ook glas. De meubels, de knuffels. Zelfs het hele huis. Het is koud, glad, dik: je kunt er niet doorheen. Mensen komen het huis niet binnen, ze ontwijken het, het is zo moeilijk om bij mensen te zijn die zo’n groot verdriet bij zich dragen.

Op een gegeven moment gaat Yule in huis voorwerpen verzamelen die haar aan mama doen denken. Ze komen in kleine stolpjes van glas in de vorm van een huis. De voorwerpen maken haar blij, de herinneringen blijven. Langzaam worden de dingen om haar heen zachter en kleuriger. De knuffels van haar vader voelen warm.

Als een meisje zegt: jij hebt sterretjes op je snoet, zegt Yule: “die heb ik van mijn mama.”Het huis is niet langer van glas.

Boeken waarin rouw en verdriet een rol spelen hebben altijd mijn speciale aandacht. Verhalen en gedichten kunnen troostend zijn, herkenbaarheid bieden of inzicht geven in de rouw van een ander. Prentenboeken geven daar nog een dimensie aan: de illustraties drukken soms nog beter uit hoe iets voelt, daar zijn geen woorden voor nodig. In Voor altijd dichtbij komen al deze ingrediënten samen. Het fijne grote formaat, de dromerige tekeningen en de poëtische tekst vormen een prachtig geheel. Een fijn boek om erbij te pakken als een kind een ouder verliest. Maar ook als er geen aanleiding voor is. Want praten over de dood hoort erbij, ook in de klas. Zodat een kind, als het hem of haar gebeurt, weet dat je erover mag praten en troost kunt vinden.

Lees hier een kort interview met de makers.

Verschenen bij uitgeverij Lannoo.

Zelf lezen

De schaduw van mijn broer – Tom Avery

Dit boek verscheen in 2015 en viel me op in een boekwinkeltje een tijd geleden. Het straalde iets uit wat me intrigeerde: een grote boom op de voorkant en een titel die nieuwsgierig maakte. Ik las het dit weekend eindelijk.

Het boek vertelt het verhaal van Kaia. Een intens verdrietig verhaal. Kaia’s grote broer Moses is namelijk plotseling overleden. Kaia vond hem in zijn kamer, in een plas bloed. Een traumatische gebeurtenis waardoor Kaia is bevroren; ze leeft nog, maar alles is ijskoud en onbeweeglijk geworden. Haar moeder, die altijd lief en zorgzaam was, drinkt alleen nog maar veel alcohol en wordt ontslagen op haar werk.

Kaia gaat na een maand rouwen weer naar school. Maar niets is meer hetzelfde. Kaia moet opnieuw vrienden maken, maar dat lukt niet. De enige vriend die ze heeft is een wilde jongen die net nieuw is in de klas. Hij praat niet, maar luistert wel naar haar. Langzaam ontdooit Kaia. Ze durft steeds meer over Moses te praten. Totdat er met haar ook een vreselijk ongeluk gebeurt.

Dit boek is bijzonder om zijn vorm en verhaalopbouw. In het begin raak je in de war van wat er met Kaia aan de hand is. Ze vertelt in warrige zinnen over haar eerste schooldag nadat Moses dood is gegaan. Haar leven voltrekt zich in een grote waas. Je voelt je zelf ook een blok ijs, hard, stijf en niet in staat te bewegen. Langzamerhand wordt de taal soepeler, losser. Je gaat makkelijker begrijpen wat Kaia denkt en doet. Hiermee voel je mee met het grote verdriet. Zo moet het voelen.

Intens verdrietig, een trauma, een groot gemis: teveel voor een kind van 11 jaar. Toch ziet ze ook lichtpuntjes en wil ze door met haar leven. En daardoor is het ook een hoopvol verhaal. Erg mooi gedaan, vooral ook in combinatie met de sombere maar bijzondere illustraties. Geschikt voor 10+.

Young adult

Patroon – Marco Kunst

“Je kunt er niet onderdoor, je kunt er niet overheen, je kunt er niet omheen, en je gaat er niet dwars doorheen.”

Waar kennen we dit ook alweer van? Van Wij gaan op berenjacht natuurlijk, en in het nieuwe boek van Marco Kunst – bekend van Offline en Het geheim van de prins – is het een terugkerend motief, een metafoor voor een rouwproces. Maar zelfs ergens doorheen gaan lukt hoofdpersoon Mylo niet.

Hij heeft namelijk iets vreselijks gedaan. Iets wat onvergeeflijk is. Hij had beter moeten weten. Zegt hij zelf.

“Ongelooflijk, hoeveel één kogel kan aanrichten.”

Zijn allerbeste vriend is dood, door een stom ongeluk. En dat is zijn schuld.

In dit boek, waarin de hoofdpersoon de lezer regelmatig rechtstreeks aanspreekt, volgen we hoe Mylo omgaat met deze vreselijke gebeurtenis. Een soort dagboek, overdenkingen: je komt echt in het hoofd van Mylo en voelt enorm met hem mee. Wat een vreselijk gevoel is het, onvoorstelbaar en het lijkt of er nooit een einde aan het schuldgevoel zal komen.

De titel ‘Patroon’ is briljant gevonden. Het gaat over een kogel in een huls – een patroon -, maar ook over familiepatronen die Mylo onderzoekt samen met zijn dementerende opa. Ze gaan naar Amerika, het geboorteland van zijn vader en opa, om op zoek te gaan naar zijn vader die plots is weggegaan toen Mylo nog klein was. Wat verwacht hij daar eigenlijk te vinden? Een vader die staat te springen dat hij er is? Zijn opa wil zijn zoon nooit meer zien. Waarom eigenlijk niet? Mylo komt meer te weten over de Vietnam-oorlog en de rol van zijn opa hierin. Als alles bij elkaar komt, wordt het Mylo te veel. Veel te veel.

Ik moest even bijkomen van dit boek. Het werpt grote vragen op over schuld en verantwoordelijkheid. Tegelijkertijd is het zo luchtig geschreven dat je geen zwaar gevoel krijgt tijdens het lezen. Kunst schrijft zo sterk en geen woord teveel. Ondanks alles schrijft hij ook nog met veel humor, omdat de hoofdpersoon nou eenmaal een opgroeiende puber is: (en hier moest ik natuurlijk extra om lachen:)

“Mijn leraar Nederlands (…) beweert dat een verhaal prettiger leest als de schrijver niet steeds dezelfde woorden gebruikt. Dat heb ik hierboven gedaan. Hij mag trots op me zijn.”

Indrukwekkend boek! Geschikt voor lezers vanaf 13 jaar.

Young adult, Zelf lezen

King en de drakenvlinders – Kacen Callender

‘Denk je dat je iemand kan missen en tegelijk kwaad op hem kan zijn?’

De grote broer van King, Khalid, is overleden en King en zijn ouders zijn in diepe rouw. King gaat op zijn eigen manier om met zijn verdriet. Khalid komt ‘s nachts in zijn dromen bij hem en praat met hem over het leven. Khalid was zijn grote voorbeeld, een optimistische en vrolijke jongen. Er is één ding waar hij echter heel boos over is: Khalid heeft hem gezegd dat hij geen homo mag zijn, iets wat King hem met veel moeite heeft verteld. Zwart zijn én homo is in Amerika (en in veel andere delen van de wereld) helaas vaak een dodelijke combinatie. King is bang om alles te verliezen en om door niemand geaccepteerd te worden. Zwart zijn daar kan hij niks aan doen, maar homo zijn is wie hij is en wat hij wil zijn.

Dat hij ontdekte dat hij homo was komt door Sandy, een zachtaardige jongen die eerst zijn vriend was en die hem vertelde dat hij ook homo is. Khalid wilde niet dat King nog met Sandy omging toen hij hoorde dat hij homo was. Sandy heeft het ook moeilijk, zijn vader – de sheriff – mishandelt hem. Hij loopt weg en schuilt in een tent bij King in de tuin. Vanaf het moment dat King hem daar vindt is hij betrokken bij de verdwijning van Sandy – en hij verraadt hem niet.

King en de drakenvlinders werd ‘jeugdboek van het jaar’ (een soort Gouden Griffel) in Amerika en dat is geheel terecht. Het is een opzienbarend boek. Een hoofdpersoon die zwart is én homo is nog nooit vertoond volgens de auteur in het nawoord. Hij wilde deze jongeren een stem geven. In poëtische taal en met veel aandacht voor kleur, omgeving en zintuiglijke ervaringen leef je mee met King en Sandy. Ook de rol van de ouders van King wordt heel mooi uitgewerkt. Prachtig boek.

Zelf lezen

Toen mijn broer een robot werd – Emiel de Wild

Dit boek doet iets met je: het zet je aan het denken over leven en dood, over toekomst en verleden. Hoe gaan wij om met rouw en verlies? Is iemand vervangbaar? Kan een robot die lijkt op de overledene je helpen om minder verdrietig te zijn?

Tijs’ (11 jaar) broer Dennie is al een tijdje geleden overleden. Vanzelfsprekend is het hele gezin daar helemaal kapot van. Het is onduidelijk of dit verhaal in het nu of juist in de verre toekomst speelt. Wel duidelijk is dat robots in opkomst zijn: het bedrijf Morphion produceert robots die overleden mensen ‘vervangen’. Hun hoofd is een glazen bol met daarin het gezicht van de persoon. Dit gegeven is zeer bevreemdend en zorgt ervoor dat je al in het eerste hoofdstuk regelmatig je wenkbrauwen fronst: wat gebeurt hier???

Tijs zit niet te wachten op een ‘nieuwe broer’. Maar zijn moeder wilde de robot zo graag. Hij ziet hoe verdrietig ze is: hopelijk gaat de robot haar helpen om het leven weer wat op te pakken. Dat lukt ook: zijn moeder zit met ‘Dennie’ op de bank en ze praten over vroeger. Hij helpt met afwassen. Hij maakt het miniatuurschip af dat Dennie nooit heeft afgekregen. Hij slaapt op een matras met een ingebouwde batterij. Dennies kamer, die eerst als een tijdcapsule onveranderd moest blijven, wordt nu weer bewoond.

“‘Ik heb je net uitgelegd dat wij Dennie niet hebben vervangen. Ik kies ervoor om me te richten op de Dennie die er wél is. En mama ook. Dat is ónze manier. Deze Dennie helpt ons bij ons verlies. Wij hebben hem nodig. En hij kan jou ook helpen.’

Ik kijk pap recht aan.

‘Ik hoef zijn hulp niet.’”

Tijs vlucht het huis uit. Hij weigert contact te maken met dit rare wezen, dat niet op zijn broer lijkt. Ook al zegt Dennie lieve dingen, zoals “zullen we een potje tafeltennissen?” Tijs gruwelt ervan. Hij wil op een andere manier rouwen, hij wil in God geloven en hem in een ster zien. Tijs’ vriend Twan speelt een belangrijke rol in het verhaal dat zich vervolgens ontvouwt. Vriendschap en relaties komen op een mooie manier aan de orde. Het komt tot een onverwacht slot dat zeker niet teleurstelt…

Nogmaals: dit fantastisch geschreven kinderboek (geschikt voor lezers vanaf 10 jaar) resoneert tijdens en na lezing nog lang na. Emiel de Wild heeft een boeiend thema te pakken dat hij schitterend uitwerkte.

Je merkt aan alles grote zorgvuldigheid in hoe hij het verhaal wilde vertellen: er staat geen woord teveel en alles klopt.

Het verhaal leent zich voor filosofische gesprekken over wat rouw nu eigenlijk is, hoe wij in onze maatschappij en in andere culturen omgaan met de dood, maar vooral ook welke rol technologie hierin speelt en gaat spelen. Moeten we bang zijn voor artificial intelligence, gaan deze onze wereld overnemen? Worden robots slimmer dan mensen? Kan dit eigenlijk wel? Wat is een robot eigenlijk? Wat is een mens?

Het is geen zwaar boek ondanks de thematiek: het is juist heel grappig en spannend. Fijn dat Emiel de Wild (bekend van Broergeheim en Wie ik ben) weer een nieuw boek schreef na 7 jaar ‘stilte’. En wat voor een!

Meer info? Kijk op kinderboeken.nl!

Young adult

Optimisme is dodelijk – Susin Nielsen

Schitterend verhaal over dood, schuld, rouw, vriendschap én optimisme. Met de kenmerkende personages van Susin Nielsen waar je van gaat houden.

Hoofdpersoon Petula (16) voelt zich vreselijk schuldig over de dood van haar kleine zusje. Vanaf het moment dat zij door een noodlottig ongeluk overleed, veranderde haar leven van onbezorgd naar zeer pessimistisch: ze durft niet meer te fietsen, langs bouwplaatsen te lopen of het openbaar vervoer te nemen. Overal schuilt gevaar. Mensen die gewoon alles maar doen in het leven zijn onnadenkend, optimisme is dom. Petula is vanwege deze ‘stoornis’ helemaal alleen: vrienden maken lukt haar niet meer. Haar beste vriendin is van haar afgedreven.

Dan ontmoet ze nieuwe mensen in een therapieclubje: met iedereen is wel wat aan de hand. Ze krijgt waardevolle inzichten in zichzelf én in anderen. En bij één jongen komt ze wel heel dichtbij…

Waardevolle young adult over wat schuldgevoel met je kan doen, hoe je kunt omgaan met angst en onzekerheid. Het is een troostend boek. Knap, hoe Susin Nielsen elke keer weer ontroert.

Zelf lezen

Paloma – Cees van den Berg

Alweer het derde boek dat ik las van Cees van den Berg. Zijn stijl en thematiek kunnen mij wel bekoren. Hij neemt kinderen serieus en laat zijn personages grootse dingen beleven.

Paloma is hoogbegaafd en zit met haar 11 jaar al in VWO4. Ze is ook sociaal al best begaafd, want sinds haar moeder overleed (een jaar geleden), moet ze ook voor vader zorgen die vanwege zijn verdriet veel te veel drinkt.

Best veel voor een kind, maar niet voor Paloma. Van den Berg houdt wel van een beetje overdrijven en laat Paloma alleen met haar geit Napoleon op avontuur gaan in Amsterdam, op weg naar een wiskunde-prijsvraag. Absurd en komisch ja, maar tegelijk ook ontroerend. De rouw om het verlies van haar moeder speelt een grote rol in het boek. Paloma heeft een mooie manier gevonden om met haar moeder te ‘bellen’.

Van den Bergs schrijfstijl is lekker kort en bondig, zijn dialogen ijzersterk.

Voor lezers vanaf 10 jaar!