Maand: december 2020

Geen categorie

Jaaroverzicht @wijsmettaal 2020

Maaike de Vries

Dit zijn de beste 5 kinderboeken die ik las in 2020. Ik schreef dit jaar meer dan 70 reviews over boeken op Instagram en Hebban! Maar ik las er nog veel meer. Een ongekend boekenjaar.

De keuzes die ik gemaakt heb voor de 5 beste boeken is op het eerste gevoel. De boeken waar ik direct aan dacht bij ‘een boek dat me bijblijft’. Hieronder de linkjes naar de volledige besprekingen en daarna per titel een korte toelichting. Het was een heel fijn leesjaar.

1. Uit elkaar – Bette Westera & Sylvia Weve
2. Als je naar de aarde komt – Sophie Blackall
3. Ik zal je bewaren – Jeska Verstegen
4. Ik heet Reinier en ons huis is afgebrand – Joke van Leeuwen
5. Het pungelhuis – Annet Huizing

Uit elkaar – Bette Westera & Sylvia Weve

‘Alles klopt aan dit boek’ schreef ik in januari 2020. Niet wetend dat het zowat elke kinderboekenprijs zou winnen dit jaar. Terecht. De boeken die Bette Westera en Sylvia Weve maken zijn uniek. Ze openen een wereld waar we misschien niet graag over praten of lezen.

Ik heb Bette Westera mogen ontmoeten op 19 november op onze pabo. Ze gaf een lezing in het kader van onze module ‘rouw en verdriet op school’. Bette vertelde invoelend over haar bezoeken aan basisscholen. Dat meesters en juffen vaak bang zijn om over verdrietige onderwerpen te praten, omdat kinderen dan misschien gaan huilen. Bette pleit ervoor, net als onze docenten levensbeschouwing, om vaker over de dood en over afscheid te praten in de klas. Huilen hoort erbij, lucht op. Bette heeft zo’n vanzelfsprekende manier van dichten. En ze is ook heel bescheiden merkte ik, toen ik haar feliciteerde met de eer om het Kinderboekenweekgeschenk 2021 te mogen schrijven.

Als je naar de aarde komt – Sophie Blackall

Hoe zou jij aan een buitenaards wezen uitleggen wat de aarde is? Wat erop leeft, hoe we met elkaar omgaan en wat we belangrijk vinden?

Sophie Blackall schreef en illustreerde dit prachtige boek nadat ze vele landen had bezocht en vele kinderen had gesproken. Ze wilde een ‘wereldboek’ maken voor alle kinderen, zodat zij zich erin zouden herkennen. Met een belangrijke les: de aarde is van ons allemaal.

Dit is het geworden. Wat een heerlijk boek. Prachtige tekeningen en een ijzersterke tekst (goed vertaald door Hans en Monique Hagen). Een echt kijk- en samenleesboek. Om steeds weer opnieuw te bekijken.

Ik zal je bewaren – Jeska Verstegen

Ik schreef over dit boek: ‘Ik durf zelfs voorzichtig de voorspelling te doen dat dit boek dit jaar weleens de Gouden Griffel zou kunnen gaan winnen. Ik vind het zo’n mooi, intiem verhaal en zo wonderschoon geschreven.’

Dit boek ben ik niet meer vergeten sinds ik het las. Het grote thema van het boek is zwijgen. De moeder van hoofdpersoon Jesje (of Jeska) is zo beschermend, zo voorzichtig: alles doet ze om niet op te vallen. En Jeska weet niet beter. Ze volgt haar moeder, ze blijft op de achtergrond. Maar ergens sluimert het gevoel: het is niet goed, je moet dingen vertellen, het moet eruit. Maar juist omdat het een kinderboek is, is het zo mooi dat dit gevoel onbestemd blijft: het is echt de naïeve kinderstem die spreekt, die niet beter weet.

Ik heet Reinier en ons huis is afgebrand – Joke van Leeuwen

Ik schreef hierover: ‘Van dit boek moest ik even bijkomen. Ik ben al mijn hele leven fan van Joke van Leeuwen en lees eigenlijk alles wat ze schrijft: van gedichten tot romans.’

‘Ook dit boek is weer schitterend. Weer een voorbeeld van hoe je kinderen serieus moet nemen en grote thema’s niet hoeft te schuwen. Uiteraard staat het bol van de typische Joke van Leeuwen-taal waar ik zo van houd.’

Naar aanleiding van het boek kwamen een aantal lessuggesties bij me op. Je vindt ze bij ‘lesmateriaal’ op mijn website. Daar vind je nog meer lesideeën bij boeken! Ook in 2021 wil ik daar meer mee gaan doen.

Het pungelhuis – Annet Huizing

Annet Huizing flikt het weer: dit boek grijpt je bij de strot net als Hoe ik per ongeluk een boek schreef. Ze schrijft zó helder en knap, ik heb daar enorm bewondering voor. Haar dialogen zijn geweldig: grappig en alsof je er echt bij bent. De personages komen tot leven.

Ik vind dit echt een bijzonder en rijk boek. Het is erg goed geschreven en is interessant door de link met een stuk uit ons gezamenlijke verleden. Een prachtig voorlees-/zelfleesboek (10+) en stof te nadenken!

Zelf lezen

Een soort vonk – Elle McNicoll

Maaike de Vries

Ik las het debuut van de Schotse schrijfster Elle McNicoll: Een soort vonk. Ik vind het een erg goed geschreven jeugdboek met een interessant thema. Op knappe wijze legt McNicoll een link tussen autistisch zijn en de manier waarop vroeger vrouwen van hekserij beschuldigd werden. Onze samenleving worstelt nog steeds met mensen die anders zijn: Addie – de hoofdpersoon in het boek – komt er tot haar verbazing achter dat ook grote mensen kunnen pesten en uitsluiten, zodanig dat het anderen kapot maakt. Elle McNicoll studeerde creatief schrijven en schreef haar masterscriptie over het gebrek aan neurodiverse auteurs die over hun eigen ervaringen schrijven. Dus ging ze dat zelf maar doen.

Wat quotes uit het boek:

“Ik denk dat anders zijn goed is. Tenminste, zolang je daar niemand kwaad mee doet. De wereld heeft die verschillen juist nodig, hoe meer, hoe beter.” (…)

“Ik wil dat we onszelf iets beloven. Iets wat ik mezelf ook beloof. Dat we gewoon aardig blijven doen als we iemand ontmoeten die op het eerste gezicht een beetje vreemd is.” (…)

“Mijn opa zei altijd: mensen zoals ik waren vroeger misschien niet de meest sociale. En ook niet altijd de meest spraakzame. Maar terwijl anderen rond het vuur zaten te roddelen, gingen wij op zoek naar stroom. Dat is wat mijn autisme is. Een soort vonk.”

Flaptekst:

Tijdens een schoolproject ontdekt de elfjarige Addie dat in het dorp waar ze woont, vroeger heksen werden vervolgd én gedood. Ze vindt het zo onrechtvaardig dat ze een monument wil oprichten voor de vrouwen die daar onterecht de dood vonden. Maar het dorp zit er niet op te wachten. Zo’n monument is alleen maar een herinnering aan een zwarte bladzijde uit de geschiedenis. Addie laat het er niet bij zitten. Ze voelt zich verwant met deze vrouwen uit het verleden. Net als de ‘heksen’ vroeger, wordt zij nu raar aangekeken door mensen die haar anders vinden. Ze heeft namelijk autisme en reageert vaak niet zoals mensen verwachten. Addie begrijpt hoe machteloos de onterecht veroordeelde vrouwen zich moeten hebben gevoeld, want ze waren gewoon wie ze waren… net als zij. Durft Addie, die zich het liefst op de achtergrond houdt, de strijd met haar dorpsgenoten aan?

Op Lemniscaat.nl zijn mooie lessuggesties te vinden bij dit boek: om autisme, hekserij, pesten en anders zijn bespreekbaar te maken in de klas.

Geen categorie

Technisch lezen in een doorlopende lijn – Marita Eskes

Maaike de Vries

Verplichte kost voor deze taaldocent! Wat een ontzettend goed geschreven boek met een duidelijke boodschap: technisch kunnen lezen is de sleutel tot leesbegrip.

In het kort drie uitspraken uit het boek die ik in mijn hoofd prent en die ik nog meer (dan ik al deed) zal benadrukken in mijn werk op de pabo:

✔️ Er is geen gebrek aan onderzoek over wat werkt, maar eerder een gebrek aan begeleiding van (toekomstige) leerkrachten en scholen als het gaat om hoe zij deze kennis kunnen inzetten. (Munro, 2016)

✔️ Leesproblemen niet aanpakken als er een achterstand is, maar ernaar streven deze te voorkomen: goed voor leesvaardigheid, maar ook zelfvertrouwen en competentiegevoel van de leerling.

✔️ Het is eigenlijk heel simpel: leerlingen die goed kunnen lezen, lezen vaker. Het gaat allemaal om: preventie, monitoring, belang van goede instructie, voldoende tijd op het rooster en veel leeskilometers maken.

Zoals veel volgers van mij weten, maak ik me via Instagram hard voor het delen van leeservaringen en heb veel interactie met mijn studenten (aankomende leerkrachten), schrijvers en andere lezers. Ik wil mijn studenten en hun leessmaak echt leren kennen en hen inspireren. Het begint allemaal met leesplezier en het goede voorbeeld zijn voor je leerlingen.

Dit boek is echt een aanrader voor alle (toekomstige) leerkrachten, schoolleiders én docenten op de pabo’s! Want: “Kinderen goed leren lezen en ernaar streven dat elk kind functioneel geletterd wordt, moet als belangrijkste doel van elke basisschool worden gezien. (Vernooy, 2012)”

Voorleesboeken, Zelf lezen

Mijn jaar in een tent – Tiny Fisscher

Maaike de Vries

Ik had geen mooier boek kunnen kiezen om dit gekke jaar mee af te sluiten: wat een hartverwarmend verhaal! Over je angsten overwinnen, vriendschap, uitdagingen aangaan en wereldproblemen waar kinderen zich zorgen over maken. Ontzettend goed geschreven en met een belangrijke boodschap! Hieruit ga ik zeker voorlezen in een van mijn colleges volgend jaar. En de pabo-studenten gaan ook in actie komen…

Op de achterflap:

Voor een challenge-week die meester Sinan op school organiseert, besluit de elfjarige Zwaan geld op te halen voor kinderen in vluchtelingenkampen. Als uitdaging kiest ze ervoor om in een tent in de achtertuin te gaan slapen. Dat is niet de minste uitdaging, want ze wonen heel afgelegen, en dat terwijl Zwaan met angsten worstelt – angsten die ze graag wil overwinnen. Nog voordat ze aan haar challenge begint, besluit ze die langer te laten duren dan een week: een jaar, zelfs. Het wordt een eng, moeilijk, spannend, bizar maar ook mooi en leerzaam jaar. En dat in een bijzondere tent, die alles te maken heeft met een dramatische gebeurtenis van twee jaar daarvoor…

Kijk eens op movementontheground.com en becausewecarry.org voor meer info over goede doelen-acties. ❤️

Geen categorie

Het nieuwe lezen

Maaike de Vries

Uitgeverij Blink stuurde mij dit boekje (dank!), prachtig vormgegeven in full colour en boordevol bijdragen van bekende en onbekende schrijvers en lezers. De boodschap: lezen is belangrijk, lezen is fijn en lezen in het onderwijs moet anders vormgegeven worden.

Ik voel mij aangesproken: want ik heb mijzelf al lang geleden tot taak gesteld om lezen en boeken te promoten in mijn werk als docent. Voor mij was het eerste deel van het boekje dan ook bekend: waarom is lezen zo belangrijk, wat levert het je op en hoe doet Nederland het in vergelijking met andere landen.

Halverwege het boek wordt de methode ‘Het nieuwe lezen’ geïntroduceerd. Kortweg zijn dit de uitgangspunten:

1. Elke dag een half uur lezen
2. Actief bezig zijn met wat je leest
3. Vrije keuze uit groot, gevarieerd en rijk aanbod
4. Langer lezen binnen aansprekende thema’s
5. Vaardigheden in natuurlijke samenhang behandelen

Stoppen met:

1. Overmatig oefenen van teksten met vragen
2. Losse technische oefeningen
3. Geïsoleerd begrijpend lezen geven als vak

De methode is ontwikkeld door Erna van Koeven en Anneke Smits. Zij schreven samen het studieboek Rijke taal – Taaldidactiek voor het basisonderwijs. Van Koeven en Smits doen belangrijke dingen voor ons vakgebied: zij maken zich onder andere druk om de Kennisbasis Nederlandse taal op de pabo en de toekomst van leesonderwijs.

Ik kan me daar helemaal bij aansluiten. De Kennisbasis die ik moet doceren, en dan met name het domein ‘begrijpend lezen’, is achterhaald en zorgt ervoor dat kinderen op de basisschool lezen als apart schoolvak (taal) zien, terwijl lezen voor je plezier is (punt 1, 2 en 3) en het juist nodig is bij alle vakken (punt 4 en 5). Ik zou er nog 5 punten aan toe willen voegen: onderwerpen waar ik mij elke dag in mijn werk hartstochtelijk voor inzet:

1. Als docent (alle vakken) lees je zelf veel en houd je de nieuwste (jeugd)literatuur bij;

2. Als docent lees je vaak voor in de les en laat je je leerlingen tijdens de les een kwartiertje lezen, ook al geef je geen Nederlands of een taal;

3. Praat over wat je leest, post op sociale media over je gelezen boeken en ga het gesprek aan;

4. Betrek leerlingen en studenten bij de aanschaf voor boeken in de bibliotheek en bij het organiseren van boeken- en leesevenementen zoals het uitnodigen van schrijvers op school;

5. Leer van Netflix en Spotify: leer de leesvoorkeur en het leesgedrag van je leerlingen of studenten kennen en geef tips: “vond je …. goed? Dan vind je deze vast ook leuk!”

Wat vind jij? Heb jij nog tips of ideeën over dit onderwerp? Ik hoor ze graag!

Zelf lezen

Een mooie dag om in een boom te klimmen – Jaco Jacobs

Maaike de Vries

“Het is fijn om opgemerkt te worden.”

Marnus is 13 jaar en de middelste van drie broers. Hij vindt zichzelf onbelangrijk en onzichtbaar. Op een dag komt daar verandering in. Een meisje belt aan bij zijn huis en vraagt of hij met haar mee gaat om in een boom te klimmen. Dat is het begin van een avontuur dat zijn kijk op de wereld voorgoed verandert.

“Wat jullie hier doen is goed. Het is goed, dapper en heel mooi. Er gebeuren veel te weinig goede dingen in de wereld.”

Het meisje, Leila, maakt zich zorgen over de boom, die gekapt moet worden ten bate van de aanleg van een waterleiding. Leila heeft een vastberadenheid die Marnus intrigeert, maar ook verwart. Toch blijft hij bij Leila in de boom zitten. Ook als de mannen van het kapbedrijf zich aandienen. De moeder van Leila, een vreemde buurvrouw en de beheerder van de kantine van de ‘rolbal’ vereniging ontfermen zich over de kinderen. Er komen journalisten, andere sympathisanten en zelfs een sponsor op af. Maar dat wordt Leila te veel. Ze klimt van het ene op het andere moment uit de boom.

“Het is goed om ergens voor te vechten, maar je moet ook weten wanneer je moet ophouden. Anders kan het gevecht groter worden dan datgene waar je tegen vecht.”

Het thema van het boek is opgemerkt worden en strijden voor een goede zaak. Kinderen zijn daar het beste in. Ze maken zich zorgen over zwerfafval, vlees eten of het kappen van bomen en besluiten om gewoon in actie te komen. Zonder vooropgezet plan. Marnus voelt zich niet gezien, maar ook Leila heeft een trauma opgelopen doordat haar ouders uit elkaar gingen. Zonder dat ze er zich van bewust is, is de bomen-red-actie een manier om aandacht te vragen.

Het verhaal speelt zich af in drie dagen in Zuid-Afrika. Het zijn de dagen voor het kerst en het is snikheet. De bomen hebben namen die wij niet kennen en de mensen spelen ‘rolbal’, een spel waar ik nog nooit van heb gehoord. Die setting in een ‘vreemd’ land maakt het boek nog intrigerender.

Jaco Jacobs is in zijn land Zuid-Afrika een grote naam in de jeugdliteratuur. Hij schreef meer dan 170 kinderboeken, van prentenboeken tot young adult. Zijn vlotte schrijfstijl is goed overeind gebleven in de vertaling van Tjalling Bos. Wat mooi dat Ploegsma dit boek en deze schrijver naar Nederland haalde. Een mooie dag om in een boom te klimmen is het eerste boek van Jaco Jacobs dat vertaald werd naar het Nederlands. Wat mij betreft mogen er meerdere volgen, bijvoorbeeld de serie over Zackie Mostert, een jongen die heel goed kan goochelen: “Zackie ontdek ’n ou boks in die buitekamer. Dis propvol dinge waarmee jy ONGELOOFLIKE kulkunsies kan doen! Hy en Vincent besluit om ’n vertoning by die skool aan te bied. Maar dan loop een van Zackie se FANTASTIESE toertjies skeef … en hy en Vincent is in GROOT MOEILIKHEID!” (Bron: bol.com)

Ik ontving van @kinderboeken.nl een recensie-exemplaar van dit boek, heel erg bedankt!

Informatief, Voorleesboeken

Als je naar de aarde komt – Sophie Blackall

Maaike de Vries

Hoe zou jij aan een buitenaards wezen uitleggen wat de aarde is? Wat erop leeft, hoe we met elkaar omgaan en wat we belangrijk vinden?

Sophie Blackall schreef en illustreerde dit prachtige boek nadat ze vele landen had bezocht en vele kinderen had gesproken. Ze wilde een ‘wereldboek’ maken voor alle kinderen, zodat zij zich erin zouden herkennen. Met een belangrijke les: de aarde is van ons allemaal.

Dit is het geworden. Wat een heerlijk boek. Prachtige tekeningen en een ijzersterke tekst (goed vertaald door Hans en Monique Hagen). Een echt kijk- en samenleesboek. Om steeds weer opnieuw te bekijken. Verschenen bij uitgeverij Querido.

Zelf lezen

Spookpokken – Jessica Townsend

Maaike de Vries

Een cover in een prachtige kleur groen met glimmend gouden letters ligt voor me… het derde deel in de Nevermoor-serie van Jessica Townsend, de serie over Morrigan Crow. Door sommige van mijn studenten ‘de vrouwelijke Harry Potter’ genoemd. Er zijn ook wel overeenkomsten te noemen tussen beide series: beide gaan over een magische wereld met veel personages en wonderlijke dieren, in beide series is er ‘iets’ met de hoofdpersoon (Harry Potter heeft zijn litteken, Morrigan Crow is vervloekt) en je moet de boeken op volgorde lezen om het te kunnen volgen. O ja, en Nevermoor zal binnenkort ook verfilmd worden.

Wat betreft de volgorde van de boeken: Nevermoor deel 1 verscheen in 2018 en heb ik toen direct gelezen. Deel 2 las ik meer dan een jaar geleden. De verhaallijnen waren dus al wat weggezakt. Gelukkig start Spookpokken met een terugblik op de eerste boeken, en wel zodanig dat er zelfs onthullingen worden gedaan over dingen die gebeurd zijn in boek 1 die anders gegaan bleken te zijn. Het wordt gelijk al best ingewikkeld in het begin van het boek: je moet goed opletten tijdens het lezen. Dat vond ik best lastig, ik laat me graag meevoeren door een sfeer in een boek en nu had ik de neiging om er een notitieboekje bij te pakken.

Gaandeweg word je gegrepen door de gebeurtenissen. Er gebeuren heel veel dingen, maar de rode draad is toch wel de opkomst van de ‘spookpokken’, een ziekte die ‘wondieren’ (dieren die zich gedragen als mensen) kunnen krijgen en die ervoor zorgt dat ze zich gedragen als wilde beesten en mensen aanvallen. Spookpokken waart door Nevermoor en boezemt iedereen veel angst in. De sfeer wordt grimmiger als het lijkt alsof de ziekte niet te bestrijden is. Wondieren in isolatie, een avondklok, volle ziekenhuizen… Gek genoeg verscheen dit boek in Engeland vóórdat Corona in Europa kwam, maar het voelt verrassend realistisch (ondanks de magische wereld uiteraard 😉 )

Morrigan werkt ondertussen samen met de wondersmid Ezra Windbuil aan het beheersen en versterken van haar krachten. De wondersmid is voor Nevermoor de belichaming van het kwaad en hoewel Morrigan Crow ook wondersmid is, wordt zij wel (door de meeste) inwoners van Nevermoor geaccepteerd. Ik verklap hier natuurlijk niet hoe het afloopt, maar Morrigan is wel weer de held in dit verhaal. Het einde laat ook echter weer veel dingen open… er komt vast nog een vervolg…

Een heerlijk dik boek waar geen einde aan lijkt te komen. Ik heb er best lang over gedaan om het uit te lezen: soms een hele ruk van 100 bladzijden, soms even een kort hoofdstukje. Lastig aan deze serie vind ik dat deel 1 echt ‘makkelijker’ was dan deel 2 en 3. Deel 1 zou ik wel aanraden vanaf 10 jaar, maar deel 2 en 3 eigenlijk pas vanaf 12 jaar (brugklas). Het is voor sterke lezers echt heel geschikt: kinderen die willen verdwijnen in een wondere wereld en alles om zich heen vergeten. Ook hier is trouwens weer de parallel met Harry Potter te trekken: deel 1 en deel 7 verschillen ook enorm van elkaar: het wordt steeds grimmiger, duisterder en de boeken worden dikker.

Zin in een magische kerstvakantie? Trek je dan met dit boek terug op de bank met een dekentje en een kop warme chocolademelk. Het begin van het boek ademt kerst: sneeuw en ijs in Nevermoor is mooier dan je je kunt voorstellen. Voor mij hoeft er geen verfilming te komen: Townsens schrijft zo beeldend dat je het al voor je ziet. Veel plezier met dit boek!

Ik ontving van Luiting Sijthoff een recensie-exemplaar. Koop het boek hier of bij je lokale boekhandel.

Informatief

Lees, verwonder en… schrijf – Li Lefébure

Maaike de Vries

De ondertitel van dit boek is: 95 inspirerende schrijfopdrachten voor kinderen. En inspirerend is het! Een aanrader voor alle pabo-studenten en leerkrachten! En bovendien helemaal in ‘mijn straatje’ als taaldocent bij de pabo. In jaar 1 en 2 zijn mijn taalcolleges erop gericht om studenten enthousiast te maken voor taallessen die betekenisvol zijn voor kinderen: plezier beleven aan lezen, schrijven en samen taal ontdekken.

In dit geweldige boek, dat lekker groot is en prachtig vorm gegeven (veel foto’s van het werk van kinderen!), staan negen onderwerpen met daaronder veel verschillende soorten opdrachten.

Bijvoorbeeld:

creatief dichten – naamgedicht schrijven

het nieuws als inspiratiebron – interview houden

brieven schrijven – liefdesbrieven schrijven

De opdrachten zijn kort en helder uitgelegd. Je hebt er niet veel voor nodig. Soms een krant, een paar voorwerpen of een prentenboek, maar meestal alleen gewoon de fantasie van de kinderen. Sommige activiteiten zijn al een taalles op zichzelf. Sommige lenen zich voor een klassenproject of een themaweek.

Als je dit boek doorbladert, krijg je zin om met taal aan de slag te gaan. Enthousiasme van de leerkracht is het allerbelangrijkste en daarnaast oprechte interesse in kinderen: hun ideeën willen horen, hun verhalen willen lezen.

Toen ik op de pabo (1999-2003) zat, had ik dit boek graag willen hebben. Ik was altijd op zoek naar leuke lesideeën, taalspelletjes en activerende werkvormen. Er was nog niet zoveel te vinden op internet, dus ik zocht altijd in de bibliotheek en in vaktijdschriften.

Tegenwoordig zijn er ideeën te over en zie je soms door de bomen het bos niet meer. Dan is het fijn als je een boek hebt waar je heel veel inspiratie uit kunt halen: voor een heel schooljaar lang. Li Lefébure hangt geen leeftijden aan de activiteiten: de meeste spelletjes en opdrachten zijn in elke groep uit te voeren, mits je de uitleg of het onderwerp iets aanpast.

Li Lefébure heeft een prachtige website waar veel ideeën uit het boek ook op te vinden zijn. Daarnaast staat er veel info over haar kinderboeken (de serie Raaf en Papegaai! Ken je die al?) Het boek is uitgegeven door Clavis en is een echte aanrader, dat is nu wel duidelijk denk ik. Ik ga hem zeker aanschaffen voor onze pabo-bibliotheek!

Ik ontving van Clavis een recensie-exemplaar. Het boek is hier te koop.