Onder redactie van Yra van Dijk, Marie-José Klaver, Els Stronks en Micha Hamel
Uitgeverij Pica doet het weer: een urgent boek publiceren over de ontlezing en leesbevordering. Onlangs verscheen ook bij deze uitgeverij een boek van Naomi Smits – Wie niet leest is gek – dat een populairdere toon (en uitstraling, met veel illustraties) heeft, maar dezelfde boodschap uitdraagt: we bevinden ons in een leescrisis en dat is iets om ons heel erg zorgen over te maken.
Toch is dit boek niet om depressief van te worden. De toon is serieus, er worden veel cijfers en andere data opgevoerd, maar de blik is vooral gericht op de toekomst en op oplossingen: voor onze digitale wereld, het onderwijs, de docenten, het curriculum, bibliotheken, pedagogen en andere ouders/opvoeders.
De hoofdstukken zijn steeds door andere auteurs geschreven: bijdragen van schrijvers, journalisten en columnisten wisselen elkaar af. Daardoor lees je soms een wat langer, taaier stuk en daarna weer een luchtiger stuk. Het boek is opgedeeld in vier delen: 1 de probleemschets, 2 de leescultuur in digitale tijden, 3 de leraar en de instituties en 4 didactiek en pedagogiek.
Ik vind het een erg bruikbaar boek als bron voor interessante (praktijk)onderzoeken door bijvoorbeeld leraren(opleiders). Ik zal het dan ook zeker onder de aandacht brengen bij mijn pabo-studenten. Deze doelgroep speelt een sleutelrol in deze leescrisis: leraren zijn onze rolmodellen, zien lezen doet lezen en het praten over boeken, het aanraden van titels en hoogwaardige fictie-/literatuuronderwijs moet veel serieuzer genomen gaan worden.
We moeten ons bewust zijn van verschillen tussen jongens en meisjes, opleidingsniveau (van de ouders), de dagindeling, de inrichting van onze (onderwijs)gebouwen, de toegankelijkheid van boeken, het inzetten van sociale media en bovenal het verhogen van ons ambitieniveau. Die lat kan niet nog lager, maar moet omhoog. We mogen eisen stellen aan de kwaliteit van ons (literatuur)onderwijs.
Ik betrap mezelf erop dat ik, als enthousiaste neerlandicus die twee lerarenopleidingen Nederlands heeft afgerond en letterkunde altijd het mooiste deel van het vak heeft gevonden, in mijn eigen onderwijs ook te weinig tijd maak/krijg voor echt diepgaand literatuuronderwijs met aandacht voor de manier waarop we teksten lezen, tekstanalyse van langere teksten en de theorie van close reading en hyperreading. Ik laat me meeslepen door trends in het curriculum, cross-overs met andere vakgebieden, betekenisvolle opdrachten: maar ons vak, de letterkunde en het leesonderwijs is te belangrijk om onder te laten sneeuwen. Sterker nog: literatuuronderwijs is nuttig voor alle andere (school)vakken:
“Literatuuronderwijs is niet slechts nuttig voor het lezen van literatuur: het biedt een training in vaardigheden zoals interpretatie, analyse en synthese, en deze zogeheten higher level skills zijn tevens van belang voor het lezen in online en offline informatieomgevingen, zoals journalistieke teksten op online nieuwsplatformen en sociale media.” (…) “Een training in aandachtig lezen kan ons helpen om tot goede interpretaties te komen in een tijd waarin we dagelijks overladen worden met teksten in verschillende media.” (Inge van de Ven, universitair docent cultuurwetenschappen Tilburg universiteit)
Ik ga me er hard maken om ook meer tijd te krijgen om ook op de pabo hoogstaand literatuuronderwijs te mogen geven. We hebben al veel bereikt op het gebied van leesbevordering door onze stevige samenwerking met de bibliotheek op school, maar er is nog veel meer te doen.
Wat leert dit boek mij weer veel! Ik raak weer zeer geïnspireerd en gedreven, en ik voel: ik sta er niet alleen voor!
Aan het eind van het boek slot presenteren de samenstellers van het boek een samenhangende lijst van aanbevelingen. “Van de leerling tot de minister: iedereen moet en kan aan de slag. Laten we daar alsjeblieft morgen mee beginnen. Want liever gisteren. Of nou: vandaag dan.”
Wijsmettaal 