In 2021 won Jean-Claude Mourlevat de Astrid Lindgren Memorial Award (ALMA), de meest prestigieuze prijs voor jeugdliteratuur. Het was geen bekende naam in het Nederlands taalgebied, totdat vorig Jefferson verscheen bij uitgeverij Lannoo. Veel lezers en recensenten (waaronder ik) waren laaiend enthousiast over dit unieke en verrassende verhaal over een egel, een schaar en een onopgeloste misdaad.
Bij Querido verscheen afgelopen maart De terugstromende rivier, dat al in 2000 in de oorspronkelijke taal, het Frans, verscheen, met de titel La Rivière à l’Envers – Tomek.
Dit verhaal gaat over Tomek, een weesjongen van dertien jaar, die alleen een kruidenierswinkel runt in een slaperig stadje. Zijn leven is goed maar voorspelbaar, totdat er op een dag een meisje naar zijn winkel komt om een zuurstok te kopen. Zijn leven staat plots op zijn kop. Hij wordt acuut verliefd op dit meisje, maar raakt ook in de war van wat ze zegt: ze vertelt dat ze op zoek is naar een druppel water uit de rivier die terugstroomt. Voordat hij meer kan vragen is ze alweer vertrokken. Verliefd en verward besluit hij haar te gaan zoeken. Het wordt zijn eerste reis alleen. Het bordje van de winkel gaat op ‘gesloten’.
“Hij sprong uit bed, zijn hart bonsde in zijn keel. Vandaag was het zover! Het leek alsof hij een eeuwigheid had gewacht en alsof nu eindelijk de mooiste dag van zijn leven was aangebroken.”
Tomek belandt tijdens zijn reis in een merkwaardige wereld van betoverde bossen, gevaarlijke beren en geurende bloemen. Opeens wordt hij wakker in een vreemd dorpje terwijl naast hem een kleine jongen zit die hem voorleest. Het dorpshoofd komt snel bij zijn bed staan en vertelt hem dat hij in slaap is gevallen door een bijzondere bloem die hem bedwelmde. Dit gebeurt met veel meer reizigers. Dorpsbewoners lezen de ‘slachtoffers’ voor uit boeken totdat de ‘wakkerwoorden’ worden uitgesproken: een combinatie van woorden die toevallig voorbij komt. Het kan jaren duren voordat de juiste woorden gevonden worden, tot die tijd slaap je.
Het mysterieuze meisje, dat Hannah blijkt te heten, heeft ook naast het bed van Tomek gezeten om hem voor te lezen. Maar ze vertrok voordat hij wakker werd. Ze liet een brief achter waarin ze uitlegde wat ze van plan was… Tomek is vastbesloten om haar te vinden… Maar gaat dat ook lukken? En vinden ze de bijzondere rivier? Een spannend avontuur volgt, waarin Tomek in de mooiste werelden en mafste avonturen verzeild raakt.
Het verhaal heeft alle kenmerken van een sprookje en doet denken aan de boeken van Paul Biegel en, wat recenter, de boeken over Flinn van Henry Lloyd. Het is geschreven in een heerlijke vertelstijl die wat archaïsch aandoet. Mourlevat gebruikt ook veel bijzondere namen zoals Bastibalagom, Mortimer, Pepigom, potsenmakers en Nergensland.
De mooie cover en de vignetten bij elk hoofdstuk zijn gemaakt door Annette Fienieg. Eef Gratama vertaalde het boek.
Wijsmettaal 